Áréttar ábyrgð sveitarfélaga á byggingum á hættusvæðum
Framkvæmda- og skipulagsráð Suðurnesjabæjar hefur tekið til kynningar bréf frá Náttúruhamfaratryggingu Íslands (NTÍ) þar sem vikið er að ábyrgð sveitarfélaga í skipulagsmálum þegar byggð og mannvirki eru reist á svæðum sem fyrir fram er vitað að eru hættusvæði vegna náttúruvár, einkum vegna sjávar- og vatnsflóða.
Erindið var kynnt á fundi ráðsins í framhaldi af afgreiðslu bæjarráðs þar sem það hafði áður verið tekið fyrir. Framkvæmda- og skipulagsráð beindi þeim tilmælum til skipulags- og umhverfisviðs að tekið verði tillit til tilmæla NTÍ við skipulagsgerð og útgáfu byggingarleyfa þar sem við á.
Ábyrgð skipulagsyfirvalda undirstrikuð
Í bréfi NTÍ, sem dagsett er 10. september 2025 og undirritað af Huldu Ragnheiði Árnadóttur, forstjóra, er lögð áhersla á ákvæði 16. gr. laga nr. 55/1992. Samkvæmt því ákvæði er heimilt að lækka eða synja um greiðslu bóta ef mannvirki eru reist á svæðum sem almennt er vitað að eru hættuleg vegna náttúruhamfara, eða ef mannvirki á sama stað hefur ítrekað orðið fyrir sams konar tjóni.
NTÍ minnir á að skipulag byggðar og leyfisveitingar á þekktum hættusvæðum séu á ábyrgð viðkomandi skipulagsyfirvalda og þeirra aðila sem velja að byggja og reka mannvirki á slíkum stöðum. Kaupendur húseigna geti því ekki gengið út frá því að vátryggingabætur verði greiddar ef eignir eru staðsettar á svæðum þar sem hættan er fyrir fram þekkt eða endurtekin.
Sveitarfélög hvött til að bregðast við
NTÍ hvetur sveitarfélög til að:
1 Uppfæra áhættumat náttúruvár og fella það inn í skipulagsáætlanir og skilmála byggingarleyfa.
2 Tryggja að varnir og forvarnir — svo sem gólfkótar, flóðvarnir og fráveitukerfi — séu skilgreindar og fjármagnaðar áður en framkvæmdir hefjast.
3 Upplýsa byggingarleyfishafa og kaupendur eigna skýrt um áhættu og takmarkanir á bótarétti samkvæmt lögum.
4 Leita samráðs við sérhæfð stjórnvöld, svo sem HMS, Skipulagsstofnun, Vegagerðina og Veðurstofu Íslands, eftir því sem við á.
Heimildarákvæðinu sjaldan beitt
Í bréfinu kemur fram að ákvæði 16. greinar hafi verið í lögum um Náttúruhamfaratryggingu Íslands frá upphafi, en þess séu þó vart dæmi að því hafi verið beitt. Markmiðið sé að tryggja ábyrgð og varkárni í skipulagsmálum og vernda bótasjóðinn gegn óeðlilegum kröfum um bætur vegna mannvirkja sem reist eru á stöðum þar sem hætta er fyrir fram þekkt.
Framkvæmda- og skipulagsráð Suðurnesjabæjar tók bréfið formlega til kynningar og mun miðla tilmælunum áfram til viðeigandi starfsmanna og deilda sveitarfélagsins.
