Áframhaldandi landris í Svartsengi

Aflögunargögn (GPS) sýna áframhaldandi landris í Svartsengi en dregið hefur úr hraða þess undanfarnar vikur. Vísindamenn Veðurstofunnar telja að líkur á kvikuhlaupi eða eldgosi aukist með haustinu ef kvikusöfnun heldur áfram. Gert er ráð fyrir að sambærilegt magn kviku þurfi að safnast fyrir og í fyrri atburðum við Sundhnjúksgígaröðina. Þetta kemur fram í tilkynningu frá Veðurstofu Íslands.

 

Kvikusöfnun undir Svartsengi frá október 2023 til júní 2025 

Myndin sýnir þróun á áætluðu kvikumagni í jarðskorpunni við Svartsengi. Hver litur táknar tímabil milli  kvikuinnskota/eldgosa. Kvikusöfnun er nokkuð stöðug frá viku til viku en ef litið er á lengri tímabil sést að smám saman hægir á innflæði. 

Mynd – GPS mælingar frá Svartsengi (SENG): 

Gögnin sýna aflögun í norður (efsta mynd), austur (miðmynd) og lóðrétta stefnu (neðsta mynd) frá nóvember 2023 til 17. júní 2025. Landris (neðsta mynd) heldur áfram en hefur hægt á sér síðustu vikur. Rauðar línur sýna helstu atburði á borð við kvikuhlaup og eldgos. Hraði landrissins hefur dregist saman að undanförnu. 

 

Jarðskjálftavirkni hefur verið stöðug síðustu vikur, með um tíu smáskjálfta að meðaltali á dag. Flestir skjálftar eru staðsettir norðan við Grindavík.  

Þótt eldgosið 1. apríl 2025 hafi verið langminnsta gosið hingað til á Sundhnjúksgígaröðinni þegar kemur að hraunrennsli, var atburðarásin umfangsmikil. Stærsti hluti atburðarins fólst í kvikuinnskoti sem fór til norðurs og náði allt norður fyrir Keili. Innskotið var sambærilegt því sem átti sér stað 10. nóvember 2023, nema að þá stefndi kvikuinnskotið að mestu til suðurs og náði undir Grindavík. Atburðurinn 1. apríl var því sá næststærsti á Sundhnjúkagígaröðinni þar sem einungis innskotið 10. nóvember 2023 var stærra.  

Aflögunarmynstur við kvikuhlaup 

Aflögunin sem mælist í kvikuhlaupum einkennist af sigdal sem myndast beint ofan á innskotinu. Sitt hvoru megin við ganginn færist jarðskorpan út frá því og lyftist (sjá FAGD GPS stöðina á mynd 3). Samhliða þessu mælist sig í Svartsengi þar sem kvika flæðir út úr kvikuhólfinu og fylgir kvikuganginum.  

Aflögunarmælingar nærri Svartsengi sýna því hvort tveggja:  

• sig vegna kviku sem flæðir frá hólfinu undir Svartsengi 
• og landris vegna myndunar kvikugangsins 

Á GPS stöðinni SENG (mynd 2) sést sig en miklu minna sig heldur en kvikuflæðið undan Svartsengi veldur vegna áhrifa kvikugangsins. Þegar svo líkön eru gerð af kvikusöfnun undir Svartsengi þarf að leiðrétta fyrir aflögun sem verður þegar kvikugangur myndast. Vegna þessara áhrifa kvikugangsins hefur landris umhverfis Svartsengi nú þegar náð sömu stöðu og var fyrir 1. apríl. Hins vegar hefur aðeins rúmlega helmingur þess kvikumagns sem fór úr hólfinu þá safnast aftur í það (sjá mynd 1).   

Uppfært hættumat 

Hættumatskort hefur verið uppfært og gildir nú til 15. júlí 2025, að öllu óbreyttu. Smávægilegar breytingar hafa verið gerðar frá fyrri útgáfu:  

• Svæðið milli Vogaheiðar og Fagradals-Hagafells hefur verið fært úr flokki „nokkur hætta“ yfir í „lítil hætta“. Ástæða breytingarinnar eru leiðréttingar á vægi matsins varðandi mögulega gossprungu á svæðinu 
• Sama á við suðvesturenda A-svæðis (Grindavík), þar sem hættumat hefur verið lækkað á sömu forsendum.
• Hætta vegna jarðfalls ofan í sprungu er nú metin möguleg á C-svæði (Vogar). Breytingin byggir á nýjum upplýsingum um sprungur sem mynduðust í kjölfar kvikugangsins 1. apríl og uppgötvuðust nýlega. Kvikugangurinn 1. apríl náði mun lengra til norðausturs, út fyrir Stóra Skógfell, en áður hafði sést. Þar hafa minni háttar sprungur nú greinst í suðausturhorni svæðisins. 

Ítarupplýsingar um hvernig hættumat og hættumatskort eru gerð