Ógnir leynast á netinu

Karlmenn hafa reynt að tæla börn og unglinga á Suðurnesjum í gegnum netið, slíkum málum fer því miður fjölgandi segir aðstoðaryfirlögregluþjónn. Lögreglan í Keflavík fær reglulega svokölluð tælingamál til rannsóknar þar sem fullorðnir karlmenn tæla börn og unglinga í gegnum spjallrásir á netinu í kynferðislegum tilgangi. Aðstoðaryfirlögregluþjónn segir málunum fara fjölgandi og hann hvetur fólk sem veit um slík mál til að hafa samband við lögregluna.

Samfélagið var eins og vakið af löngum dvala í kjölfar umfjöllunar fréttaskýringaþáttarins Kompáss á NFS s.l. sunnudag um barnaníðinga sem reyna að tæla til sín börn og unglinga í gegnum netið. Notast var við 13 ára tálbeitu og samskipti fjögurra fullorðinna karlmanna skráð nákvæmlega og myndað þegar þeir komu til fundar við tálbeituna. Allir höfðu aðeins eitt í huga; að hafa mök við stúlkuna.

Hægt að afstýra harmleik
Jóhannes Jensson aðstoðaryfirlögregluþjónn í Keflavík segir slík mál hafa komið upp reglulega um allnokkurt skeið. „Ég veit ekki hvað þessi svokölluðu tælingamál eru orðin mörg, en þeim fer fjölgandi,” segir Jóhannes og leggur áherslu á að rannsókn slíkra mála sé litin alvarlegum augum. „Við reynum alltaf að finna út hverjir eiga hlut að máli en það getur reynst erfitt. Það sem skiptir gríðarlegu máli er að foreldrarnir fræði börnin sín um hætturnar sem leynast á netinu og í öllum samskiptum. Með fræðslunni og góðu sambandi foreldra við börnin er hægt að afstýra harmleik sem svona málum fylgir,” segir Jóhannes og hann er ánægður með umfjöllun Kompáss. „Þátturinn undirstrikaði þá hættu sem er fyrir hendi ef unglingar fara ekki varlega á vefnum. Spjallrásir, sem mikið eru notaðar af krökkum bjóða upp á tengsl við fólk sem það þekkir ekki. Í skjóli svoleiðis leyndar koma þessi mál upp þar sem menn eru að sigla undir fölsku flaggi.
Hættuna sem er fyrir hendi þarf fólk að þekkja og fylgjast með hvort börn eigi í óeðlilegum samskiptum á netinu. Gruni fólk að verið sé að brjóta gegn barni eða að það standi til þá á að tilkynna það til lögreglunnar. Jafnframt er rétt að benda fólki á að eyða ekki gögnum af tölvum og símum sem hugsanlega gætu nýst lögreglu við rannsókn málsins. Fólk verður að nota hyggjuvitið við þetta mat,” sagði Jóhannes að lokum.


Umgangist netið af varkárni
Félagsmálayfirvöld í Reykjanesbæ hafa þurft að taka á málum af þessu tagi og eru með nokkur slík í vinnslu nú að sögn Hjördísar Árnadóttur, félagsmálastjóra. „Þegar kynferðisbrotamál koma upp hjá okkur kærum við þau til lögreglu og óskum eftir að skýrsla verði tekin af barninu í Barnahúsi. Starfsfólk Barnahúss er sérhæft til að taka viðtöl við börn sem grunur leikur á að hafi orðið fyrir kynferðisofbeldi. Eftir það fáum við ekki frekari upplýsingar um málið sem slíkt en snúum okkur að brotaþolanum,” sagði Hjördís í samtali við Víkurfréttir. „Reynt er eftir fremsta megni að taka aðeins eitt viðtal við fórnarlömbin í Barnahúsi en þá eru dómari og lögmenn viðstaddir og heyra hvað fer fram. Þetta er gert til þess að koma í veg fyrir að ekki þurfi að taka málið upp aftur með barninu. Undantekningalítið óskum við í framhaldinu eftir meðferð í Barnahúsi fyrir brotaþolann en börn geta verið langan tíma að vinna úr slíkum áföllum og sum komast aldrei yfir það. Einnig koma upp tilvik þar sem barn hefur lokið meðferð og verið komið í nokkuð gott jafnvægi, en hefur síðan þurft að koma aftur. Þá er atburðurinn/atburðirnir orðin því ofviða í daglegu lífi. Þessi ömurlega reynsla fylgir einstaklingnum allt lífið. Sumir komast aldrei í jafnvægi og við höfum séð dæmi þess að einstaklingar hafi í kjölfar slíkrar lífsreynslu fyllst sjálfseyðingarhvöt og farið hratt niður,” sagði Hjördís.
Hvernig telur Hjördís að best sé fyrir foreldra og börn að fyrirbyggja það að börn og unglingar komist í tæri við barna-níðinga á veraldarvefnum? „Fyrst og fremst með því að umgangast netið af varkárni. Foreldrar verða að fylgjast vel með börnum sínum án þess þó að brjóta á rétti þeirra til einkalífs. Foreldrar og börn verða einnig að þekkja möguleikana sem felast í rafrænum samskiptum bæði þeim jákvæðu en ekki síður þeim óæskilegu. Ég vil hvetja foreldra og börn til að ræða saman um þessi atriði. Nú er lag að nota tækifærið á meðan umræðan í kjölfar þáttar Kompáss er í hámarki. Ég er mjög stolt af þeim börnum og foreldrum sem haft hafa samband við okkur og leitað ráða. Börnin þurfa á hjálp að halda þótt þau hafi í tæka tíð áttað sig á að viðmælandi þeirra á netinu hafi ekki verið allur þar sem hann er séður. Barnið upplifir þar mikinn trúnaðarbrest sem erfitt getur verið að vinna úr á mótunarárunum.”
Hjördís taldi einnig að rétt væri að sýna umrædda úttekt Kompáss í grunn- og fjölbrautaskólum, hvort sem væri í kennslustund eða á stórum sal. Með því gætu börnin lært betur að þekkja hætturnar og hvað ætti að varast.

Hægt að loka fyrir óæskilegar vefsíður
Brynjar Jónsson, framkvæmdastjóri Netsamskipta ehf í Reykjanesbæ, sem sér um hýsingu á allmörgum vefsíðum á Suðurnesjum segir að mál af umræddu tagi hafi ekki komið til kasta Netsamskipta. „Við höfum engu að síður orðið varir við einelti á netinu eins og svo margir aðrir,” sagði Brynjar, en það er ríkur þáttur í umræðunni um netnotkun barna og unglinga. Til dæmis hafa bloggsíður, sem notið hafa mikilla vinsælda síðustu misseri, verið vettvangur nafnlausra árása þar sem börn og unglingar eru í mörgum tilfellum bæði þolendur og gerendur.
Aðgengi barna og unglinga að klámi og öðru óæskilegu efni á netinu er enn einn þáttur í umræðunni um netnotkun en Brynjar segir að viðskiptavinir Netsamskipta geti komist fyrir það vandamál. „Beinirinn eða routerinn sem viðskiptavinir okkar fá þegar þeir hefja viðskipti er með innbyggða síu. Síuna er hægt að virkja og nota til að finna ákveðin lykilorð sem vísa í óæskilegt efni, t.d. orð eins og XXX og porn, og loka fyrir þær vefsíður sem innihalda orð af þessu tagi.”
Brynjar taldi þó að spjallborðin og spjallforrit á vefnum byðu mestu hættunni heim og erfitt væri að eiga við óprúttna aðila sem þar sigla undir fölsku flaggi.

„Góð viðbrögð við þættinum”
Jóhannes Kr. Kristjánsson, ritstjóri Kompáss á NFS og fyrrum starfsmaður Víkurfrétta er ánægður með úttekt Kompáss á þessum málum. Hann segir viðbrögðin hafa verið mjög góð og að samfélagið hafi bókstaflega tekið kipp vegna fréttarinnar.
Hvað varð til þess að Kompás fór að vinna að þessu máli?
Þessi hugmynd kom upp eftir að mér barst símtal frá aðstandenda 13 ára stúlku sem reynt hafði verið að tæla í gegnum msn samskiptaforritið.
Stúlkan hafði verið að ræða við dreng sem hún hélt að væri 14 ára, en síðar kom í ljós að hann var 19 ára. Sem betur fer ræddu foreldrar stúlkunnar við hana áður en hún hitti manninn.
Hvað kom þér mest á óvart við vinnslu þáttarins?
Hvað það er ótrúlega mikil eftirspurn fullorðinna karlmanna eftir börnum og unglingum. Við „bjuggum til” 13 ára stúlku og settum auglýsingu inn á vefsíðuna einkamal.is - henni svöruðu 83 karlmenn og það sýnir hve eftirspurnin er mikil. Það kom mér einnig á óvart hvað þessir karlmenn voru tilbúnir til að ganga langt; að hitta stúlkuna á fjölförnum stöðum, en það tel ég sýna mjög einbeittan ásetning.
Er þetta málaflokkur sem fólk í landinu, yfirvöld og foreldrar, ætti að gefa meiri gaum?
Að sjálfsögðu. Sú staðreynd að þarna úti séu fullorðnir menn að reyna að tæla unglingsstúlkur og drengi til sín í gegnum netið í kynferðislegum tilgangi er grafalvarlegt mál.
Nú hefur einum aðilanum sem sýndur var í þætti ykkar, verið sagt upp störfum á sínum vinnustað. Hvernig snertir það þig?
Við erum mjög sátt við vinnsluna á þættinum og hvernig við myndbrengluðum og raddbrengluðum mennina sem við leiddum í gildru. Annað hef ég ekki að segja um það.
Mun Kompás fylgja þessu máli eftir, jafnvel með annarri slíkri úttekt?
Það er aldrei að vita. Viðbrögðin sem við höfum fengið eru mjög góð og langflestir eru mjög ánægðir með vinnubrögðin.
Hvað geta foreldrar og börn gert til þess að hindra það að „barnaperrar” komist í tæri við börn og unglinga á veraldarvefnum?
Þeir aðilar sem við ræddum við í þættinum lögðu allir áherslu á að foreldrar ræði við börnin sín um hætturnar sem leynast í netsamskiptum, s.s. á MSN og einkamálasíðum. Þeir lögðu einnig áherslu á að tölvan á heimilinu væri alltaf í alrými, þ.e. barnið sé ekki með hana inni í lokuðu herbergi. Það skiptir semsagt máli að foreldrarnir viti hvað börnin þeirra geri í tölvunni, alveg eins og þeir vilja vita hvað þau geri þegar þau eru ekki heima hjá sér.

Eins og fyrr greinir þá standa Suðurnesjamenn, sem og aðrir landsmenn, í baráttu við nafnlausa þrjóta sem blekkja börn og unglinga til samræðis við sig. Til að tryggja velferð barna okkar á netinu verðum við að læra að umgangast veraldarvefinn af virðingu og umfram allt fræða börn og unglinga um netið og þær hættur sem þar leynast.