Flugstöðin hefur misnotað einokunaraðstöðu
Samkeppnisráð hefur úrskurðað að með því að hafna ósk Vallarvina ehf. um aðstöðu til innritunar og farþegaþjónustu í Flugstöðinni hafi Flugstöð Leifs Eiríkssonar hf. brotið gegn 17. gr. samkeppnislaga. mbl.is greindi frá. Beinir samkeppnisráð þeim fyrirmælum til Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar hf. að semja við Vallarvini ehf. um nauðsynlega aðstöðu til innritunar og farþegaþjónustu í Flugstöðinni svo að fyrirtækið geti innt þá þjónustu af hendi sem það hefur starfsleyfi til, eigi síðar en 15. janúar árið 2001.
Hindranir af hálfu opinberra aðila
Vallarvinir ehf. er flugafgreiðslufyrirtæki sem hefur frá árinu 1997 haft leyfi til að afgreiða
fragtflugvélar. Fyrirtækið sendi kvörtun til samkeppnisyfirvalda 15. júní síðastliðinn vegna hindrana sem starfsemi fyrirtækisins hafi mætt á Keflavíkurflugvelli. Í kvörtuninni kemur fram að fyrirtækið hafi allt frá byrjun átt á brattan að sækja og hafi það komið fram í
samskiptum við aðila sem hafi haft stjórn á ýmsum þáttum í rekstri flugvallarins, en að áliti
Vallarvina hefur öll starfsemi á flugvellinum um árabil snúist um rekstur Flugleiða hf. og forvera þess fyrirtækis. Bent er á að hindranir af hálfu opinberra aðila skaði samkeppnisstöðu Vallarvina og séu farnar að valda fyrirtækinu umtalsverðu og hugsanlega fjárhagslegu tjóni. Í erindi Vallarvina til samkeppnisyfirvalda er það meginkrafa fyrirtækisins að Flugstöðinni verði gert skylt að veita því nauðsynlega aðstöðu til innritunar og þjónustu við farþega með sömu kjörum og skilmálum og keppinautur kvartanda, Flugleiðir, njóti í dag.
Umsókn hafnað með vísan til plássleysis
Í erindinu segir, að 14. apríl 1999 hafi fyrirtækið sótt um leyfi til að afgreiða farþegaflugvélar á Keflavíkurflugvelli. Umsóknin hafi af hálfu Vallarvina verið grundvölluð á samningi milli utanríkisráðuneytisins, Flugmálastjórnar á Keflavíkurflugvelli, Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar og Flugleiða, frá 9. janúar 1998, þar sem mótuð hafi verið stefna um að aflétta einokun á afgreiðslu flugvéla á Keflavíkurflugvelli í áföngum. Hafi Vallarvinir óskað eftir að starfsleyfi til þeirra tæki gildi eigi síðar en 1. maí 1999.
Fram kemur að ekki hafi verið orðið við ósk fyrirtækisins um starfsleyfi frá umræddum tíma. Eftir bréfaskriftir og fundahöld með Flugmálastjórn á Keflavíkurflugvelli og utanríkisráðuneytinu hafi fyrirtækinu verið send bréfleg tilkynning um veitingu starfsleyfis til að afgreiða loftför með hámarksflugtaksþunga allt að 90 tonnum frá 18. janúar 2000. Leyfi þetta hafi hins vegar verið bundið því skilyrði, að leyfishafi skyldi semja sérstaklega við forráðamenn Flugstöðvarinnar um aðstöðu í flugstöðinni sjálfri til innritunar og þjónustu við farþega. Skriflegu erindi Vallarvina til Flugstöðvarinnar, dags. 27. mars 2000, um aðstöðu til innritunar og farþegaþjónustu í flugstöðinni hafi síðan verið hafnað með bréfi, dags. 7. apríl 2000, meðal annars með vísan til plássleysis í flugstöðvarbyggingunni.
Staðið í vegi fyrir því að virk samkeppni myndaðist
Í úrskurði samkeppnisráðs segir að í máli Flugstöðvarinnar hafi komið fram að Vallarvinum hafi verið gert það ljóst að krefðust þarfir fyrirtækisins aðstöðu til innritunar í tengslum við verkefni á þess vegum yrði hún látin í té. Kröfu Vallarvina um úthlutun þriggja afgreiðsluborða, sem yrðu framleigð Flugleiðum eða öðrum þegar Vallarvinir þyrftu ekki á þeim að halda, hafi hins vegar verið hafnað. Að öðru leyti sé vísað til þess að allt of fá innritunarborð séu í brottfararsal Flugstöðvarinnar til að sinna umsvifum þar á álagstímum. Það standi hins vegar til bóta með fjölgun afgreiðsluborða á næstunni.
Í úrskurðinum kemur m.a. fram að það skilyrði Flugstöðvarinnar að fyrirfram yrði sýnt fram á „þörf“ fyrir aðstöðuna áður en reksturinn var kominn á laggirnar væri óeðlilegt og til þess fallið að leggja stein í götu frjálsrar samkeppni um flugafgreiðsluþjónustu á vellinum. Leyfisveitandi, Flugmálastjórn á Keflavíkurflugvelli, og Flugstöðin hafi engar aðrar ráðstafanir gert til að leysa þörf Vallarvina fyrir nauðsynlega starfsaðstöðu, hvorki á meðan fyrirtækið beið þess að því yrði veitt starfsleyfi né á þeim rúmu 10 mánuðum sem liðnir eru frá því að starfsleyfi var veitt.
„Sú háttsemi Flugstöðvarinnar að synja Vallarvinum um nauðsynlega starfsaðstöðu í Flugstöðinni fer gegn markmiði og ákvæði 17. gr. samkeppnislaga. Með synjuninni hefur Flugstöðin misnotað einokunarstöðu sína og þannig staðið í vegi fyrir því að virk samkeppni myndaðist á markaði fyrir flugvélaafgreiðslu og innritun farþega á Keflavíkurflugvelli. Er hér um að ræða markað sem Flugleiðir hafa haft einkaleyfi til að sinna en stjórnvöld ákveðið að fella undir virka samkeppni. Er það ámælisvert að opinber stofnun, Flugstöðin, skuli hafa hindrað innkomu nýs keppinautar á
flugafgreiðslumarkaðinn. Þá vekur það nokkra undrun samkeppnisráðs að utanríkisráðuneytið skuli ekkert hafa aðhafst til að búa svo um hnúta, að þeim samkeppnisrekstri, sem það hafði sjálft lýst yfir að ætti að vera til staðar, væri búin fullnægjandi aðstaða,“ segir í úrskurðinum.
Dagsektum beitt verði ekki samið um starfsaðstöðu
Þá segir að samkeppnisráð muni beina þeim fyrirmælum til Flugstöðvarinnar að ganga nú þegar til samninga við Vallarvini um þá starfsaðstöðu sem fyrirtækinu sé nauðsynleg. Ráðið sé þeirrar skoðunar að kröfur félagsins um aðstöðu til afgreiðslu í Flugstöðinni, sem félagið hafi borið formlega fram við forráðamenn hennar, séu eðlilegar og málefnalegar eins og félagið hafi útfært þær. Ef nauðsynleg aðstaða fyrir Vallarvini leiði til þess að skerða þurfi afgreiðsluaðstöðu keppinautar Vallarvina verði ekki séð að ómöguleiki standi því í vegi.
„Með hliðsjón af því að verulegur dráttur er nú þegar orðinn á því, að Vallarvinir hafi fengið afgreitt og getað nýtt sér starfsleyfi sitt, og þar sem líkur hafa verið leiddar að því að sú töf hafi nú þegar valdið fyrirtækinu fjárhagstjóni, tekur samkeppnisráð fram, að það muni beita dagsektaúrræðum 58. gr. samkeppnislaga gagnvart Flugstöðinni, ef ekki hefur verið samið um nauðsynlega starfsaðstöðu til handa Vallarvinum fyrir þann frest, sem greindur er í ákvörðunarorði," segir í úrskurði samkeppnisráðs.
Hindranir af hálfu opinberra aðila
Vallarvinir ehf. er flugafgreiðslufyrirtæki sem hefur frá árinu 1997 haft leyfi til að afgreiða
fragtflugvélar. Fyrirtækið sendi kvörtun til samkeppnisyfirvalda 15. júní síðastliðinn vegna hindrana sem starfsemi fyrirtækisins hafi mætt á Keflavíkurflugvelli. Í kvörtuninni kemur fram að fyrirtækið hafi allt frá byrjun átt á brattan að sækja og hafi það komið fram í
samskiptum við aðila sem hafi haft stjórn á ýmsum þáttum í rekstri flugvallarins, en að áliti
Vallarvina hefur öll starfsemi á flugvellinum um árabil snúist um rekstur Flugleiða hf. og forvera þess fyrirtækis. Bent er á að hindranir af hálfu opinberra aðila skaði samkeppnisstöðu Vallarvina og séu farnar að valda fyrirtækinu umtalsverðu og hugsanlega fjárhagslegu tjóni. Í erindi Vallarvina til samkeppnisyfirvalda er það meginkrafa fyrirtækisins að Flugstöðinni verði gert skylt að veita því nauðsynlega aðstöðu til innritunar og þjónustu við farþega með sömu kjörum og skilmálum og keppinautur kvartanda, Flugleiðir, njóti í dag.
Umsókn hafnað með vísan til plássleysis
Í erindinu segir, að 14. apríl 1999 hafi fyrirtækið sótt um leyfi til að afgreiða farþegaflugvélar á Keflavíkurflugvelli. Umsóknin hafi af hálfu Vallarvina verið grundvölluð á samningi milli utanríkisráðuneytisins, Flugmálastjórnar á Keflavíkurflugvelli, Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar og Flugleiða, frá 9. janúar 1998, þar sem mótuð hafi verið stefna um að aflétta einokun á afgreiðslu flugvéla á Keflavíkurflugvelli í áföngum. Hafi Vallarvinir óskað eftir að starfsleyfi til þeirra tæki gildi eigi síðar en 1. maí 1999.
Fram kemur að ekki hafi verið orðið við ósk fyrirtækisins um starfsleyfi frá umræddum tíma. Eftir bréfaskriftir og fundahöld með Flugmálastjórn á Keflavíkurflugvelli og utanríkisráðuneytinu hafi fyrirtækinu verið send bréfleg tilkynning um veitingu starfsleyfis til að afgreiða loftför með hámarksflugtaksþunga allt að 90 tonnum frá 18. janúar 2000. Leyfi þetta hafi hins vegar verið bundið því skilyrði, að leyfishafi skyldi semja sérstaklega við forráðamenn Flugstöðvarinnar um aðstöðu í flugstöðinni sjálfri til innritunar og þjónustu við farþega. Skriflegu erindi Vallarvina til Flugstöðvarinnar, dags. 27. mars 2000, um aðstöðu til innritunar og farþegaþjónustu í flugstöðinni hafi síðan verið hafnað með bréfi, dags. 7. apríl 2000, meðal annars með vísan til plássleysis í flugstöðvarbyggingunni.
Staðið í vegi fyrir því að virk samkeppni myndaðist
Í úrskurði samkeppnisráðs segir að í máli Flugstöðvarinnar hafi komið fram að Vallarvinum hafi verið gert það ljóst að krefðust þarfir fyrirtækisins aðstöðu til innritunar í tengslum við verkefni á þess vegum yrði hún látin í té. Kröfu Vallarvina um úthlutun þriggja afgreiðsluborða, sem yrðu framleigð Flugleiðum eða öðrum þegar Vallarvinir þyrftu ekki á þeim að halda, hafi hins vegar verið hafnað. Að öðru leyti sé vísað til þess að allt of fá innritunarborð séu í brottfararsal Flugstöðvarinnar til að sinna umsvifum þar á álagstímum. Það standi hins vegar til bóta með fjölgun afgreiðsluborða á næstunni.
Í úrskurðinum kemur m.a. fram að það skilyrði Flugstöðvarinnar að fyrirfram yrði sýnt fram á „þörf“ fyrir aðstöðuna áður en reksturinn var kominn á laggirnar væri óeðlilegt og til þess fallið að leggja stein í götu frjálsrar samkeppni um flugafgreiðsluþjónustu á vellinum. Leyfisveitandi, Flugmálastjórn á Keflavíkurflugvelli, og Flugstöðin hafi engar aðrar ráðstafanir gert til að leysa þörf Vallarvina fyrir nauðsynlega starfsaðstöðu, hvorki á meðan fyrirtækið beið þess að því yrði veitt starfsleyfi né á þeim rúmu 10 mánuðum sem liðnir eru frá því að starfsleyfi var veitt.
„Sú háttsemi Flugstöðvarinnar að synja Vallarvinum um nauðsynlega starfsaðstöðu í Flugstöðinni fer gegn markmiði og ákvæði 17. gr. samkeppnislaga. Með synjuninni hefur Flugstöðin misnotað einokunarstöðu sína og þannig staðið í vegi fyrir því að virk samkeppni myndaðist á markaði fyrir flugvélaafgreiðslu og innritun farþega á Keflavíkurflugvelli. Er hér um að ræða markað sem Flugleiðir hafa haft einkaleyfi til að sinna en stjórnvöld ákveðið að fella undir virka samkeppni. Er það ámælisvert að opinber stofnun, Flugstöðin, skuli hafa hindrað innkomu nýs keppinautar á
flugafgreiðslumarkaðinn. Þá vekur það nokkra undrun samkeppnisráðs að utanríkisráðuneytið skuli ekkert hafa aðhafst til að búa svo um hnúta, að þeim samkeppnisrekstri, sem það hafði sjálft lýst yfir að ætti að vera til staðar, væri búin fullnægjandi aðstaða,“ segir í úrskurðinum.
Dagsektum beitt verði ekki samið um starfsaðstöðu
Þá segir að samkeppnisráð muni beina þeim fyrirmælum til Flugstöðvarinnar að ganga nú þegar til samninga við Vallarvini um þá starfsaðstöðu sem fyrirtækinu sé nauðsynleg. Ráðið sé þeirrar skoðunar að kröfur félagsins um aðstöðu til afgreiðslu í Flugstöðinni, sem félagið hafi borið formlega fram við forráðamenn hennar, séu eðlilegar og málefnalegar eins og félagið hafi útfært þær. Ef nauðsynleg aðstaða fyrir Vallarvini leiði til þess að skerða þurfi afgreiðsluaðstöðu keppinautar Vallarvina verði ekki séð að ómöguleiki standi því í vegi.
„Með hliðsjón af því að verulegur dráttur er nú þegar orðinn á því, að Vallarvinir hafi fengið afgreitt og getað nýtt sér starfsleyfi sitt, og þar sem líkur hafa verið leiddar að því að sú töf hafi nú þegar valdið fyrirtækinu fjárhagstjóni, tekur samkeppnisráð fram, að það muni beita dagsektaúrræðum 58. gr. samkeppnislaga gagnvart Flugstöðinni, ef ekki hefur verið samið um nauðsynlega starfsaðstöðu til handa Vallarvinum fyrir þann frest, sem greindur er í ákvörðunarorði," segir í úrskurði samkeppnisráðs.
