Brotthvarf varnarliðsins líkt og jarðskjálfti

„Það var líkt og það hefði komið stór jarðskjálfti. Fólk var auðvitað skelfingu lostið,“ segir Guðbrandur Einarsson, formaður Verslunarmannafélags Suðurnesja um stemminguna í loftinu á Suðurnesjum þegar tilkynnt var um brotthvarf hersins í mars árið 2006. „Þegar fólk sér fram á að vera að missa framfæri og vinnu sem það er búið að ástunda áratugum saman, þá er það auðvitað mikið áfall. Það var allt undirlagt á sínum tíma og ég skil það vel að það fólk sem missti vinnuna sína skyldi eiga erfitt næstu vikur og mánuði á eftir,“ segir hann. Um síðustu aldamót unnu um 1500 Íslendingar fyrir varnarliðið og Guðbrandur segir veru þess hér á landi því hafa skipt verulegu máli fyrir þjóðarbúið í heild sinni.

Vera varnarliðsins hafði mikla þýðingu fyrir atvinnulífið á Suðurnesjum og segir Guðbrandur það ekki síst hafa verið vegna þess að þá voru ekki margir stórir vinnuveitendur á svæðinu, minnkandi kvóti og ekki nándar nærri eins mikil starfsemi á Keflavíkurflugvelli og í dag þó að hún hafi verið talsverð.

Laun flestra lækkuðu
Samfélagið fékk ákveðinn aðdraganda að brotthvarfi varnarliðsins og segir Guðbrandur uppsögn 100 starfsmanna varnarliðsins árið 2003 hafa markað upphafið. „Við fengum skell þá og það var vísbending um það sem koma skyldi.“ Starfsmönnum varnarliðsins gekk mis vel að finna ný störf og segir hann elsta fólkið hafa átt í hvað mestum vandræðum. Þó hafi stéttarfélögin verið sæmileg undirbúin. „Það var gripið til ráðstafana strax þegar þetta gerðist. Sveitarfélagið Reykjanesbær var öflugt og stéttarfélögin settu upp vinnumiðlun til viðbótar við það sem Vinnumálastofnun var að gera, til að auka möguleika á að útvega fólki vinnu. Ég held að það hafi tekist bærilega.“ Flestir fengu vinnu en Guðbrandur segir launin í fæstum tilvikum hafa verið jafn góð og fólk hafði fengið hjá varnarliðinu sem greiddi hærri laun en viðgengst á þeim tíma og var eftirsóttur vinnuveitandi. „Launakjör á svæðinu lækkuðu verulega þegar varnarliðið fór. Til dæmis voru félagsmenn í Verslunarmannafélagi Suðurnesja ekkert langt á eftir félagsmönnum í VR á meðan varnarliðsins naut við en það breyttist þegar það fór.“

Vill að Ásbrú tengist Reykjanesbæ betur
Gamla varnarsvæðinu á Keflavíkurflugvelli hefur nú verið umbreytt og er kallað Ásbrú. Guðbrandur segir sumt við breytingarnar hafa tekist vel en annað ekki. Ánægjulegt sé að sjá sprotafyrirtæki dafna þar, gagnaverin og fleiri fyrirtæki, sem og skólann Keili sem hafi lyft grettistaki. „Það sem miður fór var að menn fóru í ævintýramennsku og ætluðu sér að kaupa upp nánast heilt byggðarlag en gátu svo ekki staðið undir því. Hús sem voru seld þurfti ríkið að leysa til sín aftur og það tafði uppbyggingu.“ Guðbrandur segir einnig miður að ríkisvaldið hafi leyft sér að setja sér lög fyrir sjálft sig til að sleppa við að greiða fasteignaskatta af byggingum á Ásbrú. „Reykjanesbær fékk því ekki þær tekjur af fasteignum sem honum bar og ber í raun og veru. Þetta er svona hægt og rólega að breytast. Við skulum vona að flest þessi hús komist í notkun mjög fljótlega svo þetta verði stórt og öflugt samfélag til framtíðar.“ Þá segir hann mikilvægt að tengja gamla varnarsvæðið betur við Reykjanesbæ svo það verði ekki aðeins sveitarfélag sem kallað er Ásbrú heldur eitt af hverfum Reykjanesbæjar.

Viðtalið var hluti af umfjöllun Víkurfrétta um brottför varnarliðsins. Nú er liðinn áratugur síðan varnarliðið hætti starfsemi á Keflavíkurflugvelli.