Sýslumaðurinn í Keflavík sekur um ranglæti?
Það vakti athygli þegar Sýslumaðurinn í Keflavík seldi lítið einbýlishús öryrkja í Reykjanesbæ á uppboði fyrir þrjár milljónir. Húsið var metið á 57 milljónir. Tap öryrkjans er því fimmtíu og fjórar milljónir. Nýi dómsmálaráðherrann, taldi þetta bara eðlilegt, einsog að selja kjörís, kannski. Reykjanesbær hafði beðið um að þetta yrði gert. Sjálfsagt að verða við beiðninni. Bærinn bæri því ábyrgðina segir þessi sérstaki fulltrúi réttlætisins, yfirmaður sýslumanns og fyrrverandi athafnakona.
Nýi ráðherra viðist ekkert kunna í lögum. Ráðuneytið og ríkislögmaður hafna bótaskyldu og Reykjanesbær segist vera á höttunum eftir húsæði handa heimilislausa öryrkjanum, sem á að bera út í byrjun ágúst. Er málið þá dautt? Maður bara spyr sig. Það brýtur gegn réttaravitund minni að drekkja því í þagnarhyl gleymskunnar. Skrifborðsskúffu ráðherrans.
Fátt kemur lengur á óvart um misskiptingu í samfélaginu. En þegar Valdið er farið að bögga öryrkja, er einum of langt gengið. Það skiptir engu þó svo öryrkinn sé með skilorðsbundin dóm á bakinu, sé kannski fíkill, andlega vanheill, fótbrotinn eða eitthvað, eða að það sé að opna Pandórubox að fara djúpt málið eins og forseti bæjarstjórnar orðar það. Þessi sala sýslumanns er ekki bara siðslaus heldur kol ólögleg, eins og ég hélt fram hér á vf.is fyrir rúmri viku. Ég skal skýra það nánar.
Sýslumaður fór ekki að lögum í málsmeðferð sinni. Með gerðinni bakaði hann öryrkjanum gífurlegt fjárhagstjón. Sendi hann á götuna, bæinn, allslausan eftir að hafa hafa samþykkt tilboð í hús hans á nauðungaruppboði - sem ekki þurfti að fara fram. Sýslumaður fór ekki eftir meginreglum stjórnsýsluréttarins. Hann braut líka gegn 1. mgr. 130. gr. hegningarlaga nr. 19/1940, að því er virðist. Hann gat vegna sérstakra aðstæðna frestað uppboðinu, í samræmi við heimild í 37. gr. laga um nauðungarsölu nr. 90/1991, alveg sérstaklega vegna þess að hann mátti vita að mun hærra boð gæti fengist í eignina en þrjár milljónir, kæmi til sölu. Það gerði hann ekki. Hann brást öryrkjanum. „Gerði allt löglegt“, segir ráðherrann og lætur kyrrt liggja.
Samkvæmt íslenskum stjórnsýslurétti bar sýslumanni að leiðbeina öryrkjanum áður en kom til ákvörðunar í málum. Sölunni. Það var ekki gert. Engin rök eru fyrir því að salan hafi verið málefnaleg, önnur en að hún var gerð að ósk Reykjanesbæjar, eins og dómsmálaráherra orðar það svo fallega. Það eru engin rök, engar málsástæður sem réttlæta aðförina, að svipta öryrkja eign sinni, margfalt umfram skuld hans við bæinn. Við blasir tilraun til þöggunar. Sýslumaður fór líka gegn Réttmætisreglu stjórnsýsluréttarins. Og ráðherra lætur sér vel líka í frétt á RÚV.
Nauðungarsalan er bótaskyld að skaðabótarétti að mínu viti. Ég vænti þess að slíkt mál verði höfðað. Salan er bæði ólögmæt, fer gegn réttmætisreglunni og virðist að auki brjóta í bága við 130. gr. almennra hegningarlaga. Þá er aðgerðin augljóslega saknæm, ég segi ekki unna af ásetningi, en sýslumaður gerði sig klárlega sekan um mikið ranglæti með vítaverðu gáleysi við meðferð málsins, hvað svo sem dómsmálaráherra finnst og segir um það mál.
Réttmætisreglan er óskráð meginregla stjórnsýsluréttarins sem felur í sér kröfu um að ákvarðanir stjórnvalda skuli vera studdar málefnalegum sjónarmiðum óháð því hvort löggjafinn hafi falið þeim vald til að taka lögbundnar eða matskenndar stjórnvaldsákvarðanir, og gildir einnig um ólögmæltar ákvarðanir. Þá vísar 130. gr. hegningarlaga beint til réttmætisreglunnar varðandi gerðir m.a. sýslumanna samkvæmt lögum um nauðungarsölu. Þar segir í 1. mgr.: „Ef handhafi dómsvalds eða annars opinbers úrskurðarvalds um lögskipti gerist sekur um Ranglæti við úrlausn máls eða meðferð þess í því skyni, að niðurstaðan verði ranglát, þá skal hann sæta fangelsi allt að 6 árum.“
Nú er ég ekki að halda því fram að það hafi verið ásetningur sýslumanns selja fasteign öryrkjans, í þessu tilviki mikils minni máttar, blákalt á undirverði „til þess að niðurstaðan yrði Ranglát.“ En niðurstaðan varð Ranglát. Af gáleysi? Af vítaverðu gáleysi? Hvað hefði góður sýslumaður gert? Það er dómstóla að dæma um það. Sýslumaðurinn í Keflavík hefur óneitanlega skapað öryrkjanum tugmiljóna tjón, verið valdur að miklu ranglæti með athæfi sínu, sem gefur tilefni til nánari skoðunar og rannsóknar. Já, lögreglurannsóknar.
Skúli Thoroddsen,
lögfræðingur, íbúi í Keflavík
