Baráttan fyrir byggðirnar

Allir vita að möguleikar til sjósóknar frá mörgum af bestu sjávarplássum landsins hafa verið stórlega skertir á undanförnum árum. Mjög víða hefur fólki fækkað í kjölfarið, og grunnstoðir samfélagsins veikst. Fiskimiðin eru ein helsta lífæð byggðar og mannlífs með ströndum Íslands. Án þeirra væri ekki byggð á stórum svæðum. Ný skýrsla Hagfræðistofnunar sýnir að unga fólkið flýr sjávarbyggðirnar og nú er svo komið að víða er nánast heil kynslóð ungs fólks flutt á brott. Þetta eru hamfarir af mannavöldum. Megin orsökin er að fólki hefur ekki verið leyft að njóta eðlilegs athafnafrelsis til að lifa á helstu auðlind sinni sem er hafið. Útlitið er víða svart. Þó er enn von. Niðurstaða kosninganna í vor mun skera úr um hvort bæta megi þann hrikalega órétt og niðurlægingu sem flest af okkar góðu sjávarplássum hafa orðið að þola mörg undanfarin ár. Í sjávarútvegsstefnu Frjálslynda flokksins er að finna raunhæfa leið til að komast út úr vítahring kvótakerfisins.

Breytt kerfi

Núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi er meingallað og óhæft til að skila markmiðum sínum. Hér skal gerð gróf grein fyrir þeim breytingum sem Frjálslyndi flokkurinn vill berjast fyrir í komandi kosningum. Flotanum skal skipt í fjóra megin flokka.
Í þeim efsta verði frystitogarar og skip sem veiða uppsjávarfiska á borð við síld og loðnu. Þessi skip verði áfram í kvótakerfi. Þau fái ekki að kaupa til sín aflaheimildir frá minni skipum, en geti áfram
höndlað með heimildir sín á milli. Frystitogararnir fá heimildir í úthafskarfa og grálúðu. Verði aukning í kvóta á þessum tegundum þá fá frystitogararnir hana. Þeir haldi núverandi aflaheimildum í tegundum á borð við þorsk og ýsu. Með því að láta frystitogara og uppsjávarveiðiskip halda áfram í kvótakerfi vinnst ýmislegt. Stóru útgerðarfyrirtækjunum er tryggður sá stöðugleiki sem þau óska. Það vinnst friður til að framkvæma nauðsynlegar og aðkallandi breytingar á fiskveiðistjórnun strandveiðiflotans. Hinu er heldur ekki að neita að kvótastýrðar fiskveiðar virðast hafa gengið þokkalega til að mynda í veiðum á
úthafskarfa, síld og loðnu.
Næsti flokkur yrði ísfisktogarar og línuveiðiskip sem stunda útilegu. Þessi skip yrðu fyrst um sinn í aflakvótakerfi, en síðan færð yfir í sóknardagakerfi á áveðnum aðlögunartíma; segjum fimm árum. Þá gætu þessi skip skilað inn 20 prósentum af aflaheimildum sínum árlega og fengið sóknardaga í staðinn. Hvert skip af ákveðinni stærð fengi á endanum ákveðinn sóknardagafjölda árlega, sem það mætti nýta til veiða með skilgreindum veiðarfærum á ákveðnum svæðum í landhelginni. Fjöldi
ísfisktogara og línuveiðiskipa í þessum flokki yrði takmarkaður með útgáfu veiðileyfa.

Strandveiðiflotinn lausnin

Þriðji flokkurinn væri dagróðrarbátar, hvort heldur eru netabátar, snurvoðabátar eða línubátar. Þar yrði kvótakerfið afnumið. Í staðinn yrði tekið upp sóknardagakerfi. Fjöldi skipa á ákveðnum veiðum yrði
takmarkaður með veiðileyfum. Skýrar reglur yrðu um stærð veiðarfæra og svæði sem skip af ákveðnum gerðum mættu stunda veiðar á.
Fjórði og síðasti flokkurinn yrði smábátaflotinn. Hér yrði kvótakerfið fyrst afnumið og tekin upp sóknarstýring af svipuðum toga og í þriðja flokk.
Með sóknarstýringu í strandveiðiflotanum vinnast margir kostir. Kvótakerfið með framsalsrétti og leiguliðaoki heyrir sögunni til. Brask og svindl með kvóta, brottkast og önnur spilling er einnig úr sögunni. Allur afli berst á land. Fiskveiðistjórnunin verður markvissari því við gerum okkur betur grein fyrir afföllum vegna veiða. Þeim verður stjórnað með takmörkunum á fjölda, stærð og afli skipa, stærð veiðarfæra og fjölda sóknardaga. Sjávarbyggðir sem upphaflega byggðust upp og döfnuðu vegna nálægðar sinnar við auðug fiskimið munu fá möguleika til að blómstra á nýjan leik allt umhverfis landið. Þetta gildir ekki síst um Suðurnes, sem liggja að einni stærstu matarkistu þjóðarinnar um aldir. Ástæðan er einföld. Landfræðileg lega þeirra gerir það að verkum að hagstætt verður að stunda róðra frá þeim í sóknarkerfi, vegna nálægðar við gjöful fiskimið. Það verður líf á bryggjunum, fiskmörkuðum og fiskvinnslum. Hjól athafnalífsins fara aftur í gang þar sem peningar verða til í þessum náttúrulegu sjávarplássum við nálægð gullkistunnar; - fiskimiðanna.

Öryggi og stöðugleiki

Einhverjir spyrja hvort slíkar breytingar kollvarpi ekki útveginum og setji efnahag þjóðarinnar í stórhættu? Búið sé að flétta núverandi kvótakerfi inn í hagkerfið. Ekki síst með veðsetningu aflaheimilda. Við teljum ekki að nein hætta sé á ferðum. Benda má á að þeir sem hafa skuldsett sig til kaupa á aflaheimildum, hljóta að hafa ætlað að greiða skuldir sínar með aflaverðmæti. Það stendur ekki til að meina mönnum að veiða í hinu nýja kerfi. Einnig má benda á að þeim sem eiga kvóta í dag
verður gefinn ákveðinn aðlögunartími. Þeir geta fengið að fyrna kvótann en fá sóknardaga í staðinn, og þannig fá að stunda kvótafrjálsar veiðar eftir ákveðnum reglum á þeim sóknardögum sem þeir hafa til umráða. Þetta þýðir, jafnt fyrir þá og alla aðra sem eiga sóknardagaskip, að þeir eiga allan þann fisk sem þeir ná að veiða. Enginn þarf að hafa áhyggjur af kvótastöðu í einstökum tegundum, né eyða fé í að leigja til sín veiðiheimildir á okurverði. Það reynir einfaldlega á einstaklingsframtakið og fiskni einstakra manna. Við náum að rækta fram það besta í hverjum sjómanni. Aflaklær verða til, þó reglur hindri sókn þeirra. Menn munu lifa á fiskveiðum. Ekki á kvótum.
Íhuga má hvort þeim sem sannanlega hafa lagt út í stórar fjárfestingar
á kvótum á undanförnum misserum verði veittar einhverjar skattaívilnanir á meðan þeir eru að komast út úr kvótakerfinu og yfir í sóknardagakerfið. Þeim mætti einnig hjálpa úr skuldaviðjum kvótakerfisins með því að úthluta þeim auka sóknardögum. Þannig gætu þeir veitt sig tiltölulega fljótt með raunverulegum fiski út úr kvótaskuldunum. Skuldum sem þeir stofnuðu til út á óveiddan fiskinn í
sjónum sem enginn vissi hvort væri til eða ekki. Þeir sem stunda fiskveiðar í dag eru hæfastir til að gera það áfram. Það stendur hvorki til að taka af þeim nýtingarréttin á fiskimiðum þjóðarinnar, né gera þá að öreigum þó farið verði úr núgildandi kvótakerfi og yfir í sóknarkerfi.
Til viðbótar því sem kemur fram hér að ofan, ber að nefna að við viljum gefa handfæraveiðar frjálsar fyrir alla íslenska ríkisborgara. Hafi fólk tekið «pungapróf» sem veitir réttindi til að stjórna bátum að 30 tonna stærð, farið á öryggisnámskeið sjómanna, og hafi bát með gildu haffærnisskírteini, megi það róa til handfæraveiða með tvær handfærarúllur á mann. Slíkar veiðar verða aldrei ógn við neinn fiskistofn en hins vegar vítamínsprauta fyrir lífshamingju fólks í sjávarbyggðunum og að hluta inngönguleið fyrir ungt duglegt fólk sem vill hefja útgerð af eigin rammleik.

Lítum til Færeyja

Líta má til Færeyja þar sem svipað sóknarkerfi hefur verið við lýði síðan eyjaskeggjar snéru baki við kvótakerfi að íslenskri fyrirmynd árið 1996. Árlegur þorskafli hefur tvöfaldast undir svo til stöðugri sókn frá árinu 1999. Á síðasta ári jókst þorskaflinn um 40 prósent frá fyrra ári, og er nú í hámarki. Ýsustofninn hefur margfaldast. Úr honum jukust veiðar um rúmlega 50 prósent í fyrra og var slegið aflamet. Ufsaaflinn er einnig í margföldu hámarki. Stofnar þorsks, ýsu og ufsa eru í örum vexti. Metafli er í samanlögðum botnfiskveiðum. Við getum því miður ekki státað af svona árangri. Fólk á Suðurnesjum ætti að vita allt um það. Friður ríkir um fiskveiðar í Færeyjum. Þjóðfélag okkar logar í
illdeilum um þessi mál. Útgerð færeyjinga gengur vel. Það ríkir stöðugleiki og afkoma sjómanna er almennt góð. Best er að fara fáum orðum um slíka hluti hér. En ég fæ alls ekki skilið hvers vegna
kvótabundnar bolfiskveiðar eru um áratuga bil í sögulegu lágmarki við Ísland á meðan þær eru í hámarki í sóknarstýrðum veiðum við Færeyjar. Sérstaklega þegar vitað er af nógum fiski hér við land. Lái mér hver sem vill.

Setið á svikráðum

Fiskveiðistjórnunarkerfi byggt á sóknardögum með álíka hætti og hér er lýst að ofan, verður mikil lyftistöng fyrir atvinnulíf og mannlíf í sjávarbyggðum þessa lands. Þær byggðust upphaflega vegna þess að þær lágu svo vel við gjöfulum fiskimiðum. Það gera þær enn. En nú eru þessi samfélög sem ættu að iða af lífi og velmegun, í djúpri kreppu vegna aðgerða misviturra manna sem ég nenni hvorki að ergja mig yfir né tíunda hér. Megin málið í dag er að það vantar ekki fiskinn við strendur landsins. Það er nóg af þorski, ýsu og ufsa. Fólkið fær einfaldlega ekki að sækja björgina fyrir manngerðum öflum kreddukenninga og vafasamra hagsmunaafla sem halda auðtrúa stjórnvöldum þessa lands í heljargreipum, og þjóðin hefur í raun kosið yfir sig. Nú er kominn tími til að líta til framtíðar og bretta upp ermar. Nákvæmlega ekkert réttlætir þá botnlausu niðurlægingu sem útvegsbæjir allt umhverfis landið hafa nú stefnt hraðbyri í á undanförnum árum.
Eftir samfellda átta ára stjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks ætti öllum að vera ljóst að þessir flokkar ætla ekki með neinum hætti að víkja af þeirri helstefnu sem nú er rekin í málum sjávarbyggða þessa lands. Kvótakerfinu ætla þessir stjórnarflokkar ekki að breyta og aflaheimildirnar munu sogast á æ færri hendur. Ríkisstjórnin ætlar að halda áfram að sitja á svikráðum við fólkið sem um aldir hefur byggt afkomu, byggðir og menningu á þeim auðæfum sem hafið hefur að geyma. Bæði landið og mannlífið er okkur ómetanlegt og mikillar baráttu virði.
Við í Frjálslynda flokknum höldum nú ótrauð í kosningabaráttuna með ofangreinda sjávarútvegsstefnu sem eitt af höfuðmerkjunum í okkar gunnfána. Við hvetjum kjósendur til að fylkja sér bak við hann svo
bjarga megi sjávarbyggðunum. Það er enn hægt, en þá verðum við að standa saman og kjósa rétt í vor.
Land án blómlegs mannlífs er lítils virði.

Með vinsemd og virðingu,

Magnús Þór Hafsteinsson
Frambjóðandi í efsta sæti Frjálslynda flokksins í Suðurlandskjördæmi.