Góður árangur gengur út á að reyna alltaf að gera betur
Úti á Reykjanesi, skammt frá orkuveri HS Orku, er að finna atvinnufyrirtæki sem lítið hefur farið fyrir. Samt er þetta eitt stærsta fyrirtækið sinnar tegundar á landinu. Það heitir því skemmtilega nafni Haus-tak og sérhæfir sig í vinnslu á þurrkuðum fiskafurðum. Þykir fyrirtækið leiðandi á þessu sviði hér á landi, bæði hvað varðar tækni og gæði. Haustak er í sameiginlegri eigu tveggja grindvískra sjávarútvegsfyrirtækja, Vísis hf og Þorbjörns hf. Hjá fyrirtækinu á Reykjanesi starfa 25 manns í fullu starfi en auk þess rekur fyrirtækið vinnslu á Egilsstöðum sem keypt var fyrir þremur árum.
Gæti alveg borðað þetta aftur
Þegar komið er inn í bækistöðvar fyrirtækisins kemur verulega óvart hversu snyrtilegt allt er innandyra. Það er ekki beint sú mynd sem kemur upp í hugann þegar minnst er á skreiðarvinnslu. Þeir sem unnu í skreið á árum áður minnast kannski megnrar ólyktar og óhrjárlegrar vinnuaðstöðu. Þá var hráefnið ekkert alltaf upp á það besta. Á þessu hefur orðið gríðarleg breyting eins og Haustak er glöggt vitni um.
Haustak hóf starfsemi árið 1999 og framleiðir á bilinu 8-12 þúsund tonn árlega, að sögn Víkings Þórs Víkingssonar, framleiðslustjóra. Mestöll framleiðslan fer til Nígeríu sem hefur í áratugi verið helsti skreiðarmarkaðurinn. Þarlendir íbúar leggja skreiðina í bleyti yfir nótt, sjóða síðan úr henni graut eða kraft sem bragðbættur er með kryddi allskonar. Þessi fæða þykir próteinrík og er nokkuð algeng. Margir neyta hennar jafnvel tvisvar á dag. „Þetta er alls ekki vont, ég gæti alveg borðað þetta aftur,“ segir Víkingur þegar hann er inntur eftir því hvort hann hafi sjálfur smakkað á framleiðslu fyrirtækisins.
Auknar kröfur
„Hér er unnið allt árið og aldrei stopp. Vinnslan er jöfn og þétt en ekki bundin við árstíðabundnar vertíðir. Við unnum á síðasta ári úr 8 þúsund tonnum af blautu hráefni sem gefur um 1800 tonn af þurkuðum fiski. Stundum höfum við farið í 10 þúsund tonn og mest í 12 þúsund tonn,“ segir Víkingur en Haustak á Reykjanesi er líklega stærsta einstaka framleiðslueiningin á landinu í framleiðslu af þessu tagi.
„Menn verða oft undrandi þegar þeir koma hingað, “ segir Víkingur þegar talið berst að snyrtilegu vinnuumhverfinu, sem kom blaðamanninum verulega á óvart eins og getið er um að framan. „Við höfum lagt metnað okkar í að gera þetta vel. Góður árangur gengur út á að reyna alltaf að gera betur. Viðhorfin eru allt önnur í þessari vinnslu í dag heldur en fyrir 20 árum. Hráefnið er miklu ferskara og öll umgengni betri enda er þetta ekkert annað en matvælaframleiðsla. Við erum í dag að vinna afla sem kom á land í gær. Áður var hráefnið geymt og unnið þegar tími gafst til en þetta er mikið breytt. Kröfur markaðarins hafa einnig aukist mikið og menn verða að standa undir þeim,“ segir Víkingur. Að sama skapi fá framleiðendur betri verð og tryggari sölu.
Hinn þögli starfsmaður sér um erfiðið
Haustak hefur verið leiðandi í þróun á framleiðslutækni í þessari grein og tók nýlega í notkun róbot sem sinnir erfiðasta hlutanum í framleiðsluferlinu. Hinn þögli starfsmaður sér um að stafla grindunum sem áður þurfti að gera í höndum með tilheyrandi erfiði fyrir starfsfólkið. Er það í fyrsta skipti hér á landi sem róbot verður hluti af vinnslulínunni í þessari framleiðslugrein. Aðspurður segist Víkingur þó ekki þurfa kerfisfræðing í vinnu til að forrita róbotinn. „Það góða við róbotinn er að hann tekur aldrei kaffi heldur vinnur bara og vinnur,“ segir Víkingur í gríni. Þegar róbotinn hefur raðað upp grindunum fara þær inn í þar til gerða klefa þar sem fiskurinn er þurrkaður. Allir hausar eru þurrkaður í klefa en skreiðin hengd á hjalla eins og ávallt hefur verið, þ.e. sá hluti hennar sem ekki er sneiddur í „kótilettur“. Þurrklefarnir eru svo vitaskuld knúnir grænni orku úr iðrum jarðar nánast beint undan verksmiðjugólfinu.
Skemmtilegt að halda í þetta gamla
„Við hengjum upp skreið á besta tímanum í janúar – febrúar en með því fáum við betri gæði. Í sjálfu sér gætum við sneitt allt í kótilettur en okkur finnst skemmtilegra að halda í þetta gamla með og geta boðið viðskiptavinum okkar upp á afurð framleidda eftir þeim aðferðum. Þeir vilja þetta, bara í minna mæli en áður. Auk þess er gott fyrir okkur að halda þessum aðferðum við,“ segir Víkingur. Mun fljótlegra er að klefaþurrka fiskinn þannig að ekki líður nema rétt tæpur mánuður frá því hráefnið kemur í hús þar til afurðin er send út á markað. Fyrir kótilettuframleiðsluna fæst lægra verð en vinnsluferlið er að sama skapi kostnaðarminna. Að sögn Víkings er eftirspurnin alltaf næg enda er markaðurinn gríðarlega stór. Norðmenn hafa verið helstu samkeppnisaðilar Íslendinga í skreiðarsölunni en Íslendingar hafa náð að auka hlutdeild sína með kótilettuframleiðslunni. Norðmenn eru enn að þurrka sinn fisk utandyra á hjöllum þannig að Íslendingar eru orðnir mun þróaðri í sínum vinnsluaðferðum, sem tryggja að gæðin eru ávallt þau sömu.
