Vatnsleysuskólinn og Ingibjörg Erlendsdóttir

Í 19. þætti segir frá því að 1910 var kennslu í litla Norðurkotsskólanum í Kálfartjarnarhverfi hætt, húsið selt og hafin kennsla á Vatnsleysu en þá voru þar um slóðir barnmörg, fátæk heimili. Árið eftir var byggt lítið steinsteypt skólahús og kennt þar, jafnframt Suðurkotsskóla, í þrjú ár, til 1914. Kennari var Kristmann Runólfsson, Hlöðversnesi, og síðan Ingvar Gunnarsson frá Skjaldarkoti (kennarapróf 1911). Þá lagðist kennsla af í Vatnsleyuskóla í ellefu ár því þá voru þar færri börn og var 1920 rætt um að selja húsið en ekki varð að því. Ingvar flutti til Hafnarfjarðar, var frumkvöðull í skógrækt og sá m.a. um Hellisgerði 1925–1956.

Haustið 1924 kemur beiðni frá innanheiðarmönnum og samþykkti skólanefndin að starfrækja Vatnsleysuskólann að nýju veturinn 1925–1926. Skyldi kenna í báðum skólunum á víxl samkvæmt gildandi fræðslulögum. Þennan vetur kenndi Viktoría Guðmundsdóttir með þeim hætti, þ.e. tvo mánuði í Vatnsleysuskóla en fjóra mánuði í Suðurkotsskóla. Var börnunum sett fyrir verkefni til að vinna á meðan. Nemendur í Vatnsleysuskóla voru átta þennan vetur en 21 í Suðurkoti.

Þetta fyrirkomulag hefur ekki reynst sem skyldi því haustið 1926 var auglýst farkennarastaða til þriggja mánaða og Kristmann Runólfsson í Hlöðversnesi ráðinn til fjögurra mánaða í Vatnsleysuskólann. Kristmann hafði lokið kennarprófi og kennt áður bæði við Vatnsleysu- og Suðurkotsskóla. Veturinn eftir var kennslutímabilið lengt í sex mánuði. Skólahald í Vatnsleysuskólanum var óbreytt næstu ár. Kennarar voru þeir Skúli Guðmundsson, Guðmundur Magnússon, Magnús Í. Stephensen og Elín Guðnadóttir. Haustið 1934 var kennslutíminn í Vatnsleysuskólanum styttur niður í sextán vikur og Ingibjörg Erlendsdóttir á Kálfatjörn ráðin kennari skólans í tvo vetur en hún var þá um tvítugt og hafði lokið kvennaskóla.

Haustið 1936 varð Stefán Hallsson kennari Vatnsleysuskóla. Hann hafði lokið kennaraprófi 1934 og kennt tvö ár í Grunnavík þegar hann réðst hingað 1934 og kenndi aðallega í Kirkjuhvoli. 1938 voru dregin saman seglin, Stefán kenndi nú eldri og yngri börnunum Vatnsleysuskóla saman í tvo mánuði en í fjórar vikur til viðbótar hafði Stefán eftirlit með kennslu á Vatnsleysu þannig að hann setti börnunum fyrir til heimanáms og kom einn dag í viku til að yfirfara og leiðbeina. Þetta fyrirkomulag hélst að mestu til vors 1943 og þótti Stefáni það gefast illa.

Haustið 1943 stefndi í að nemendur yrðu aðeins fjórir. Var Vatnsleysuskóli þá lagður niður, skólahúsið selt Þórði Jónassyni fyrir 1.600 krónur og notað sem fjárhús en hafinn skólaakstur í hreppnum. Eftir það var öllum börnum kennt á einum stað, í Brunnastaðahverfi.

Myndin sýnir skólahúsið löngu eftir að notkun þess var hætt en það var síðar rifið.

Áðurnefnd Ingibjörg Erlendsdóttir fæddist í Tíðagerði á Vatnsleysuströnd 9. nóvember 1915 og lést í Reykjavík 2002. Barn að aldri fluttist hún að Kálfatjörn með foreldrum sínum, Erlendi Magnússyni, útvegs- og kirkjubónda, og Kristínu Gunnarsdóttur, og ólst þar upp, ásamt systkinum.

Ingibjörg nam við Kvennaskólann í Reykjavík 1931–1933, var kennari á Vatnsleysuströnd 1934–1939 og tók kennarapróf frá Kennaraskóla Íslands 1942. Hún hafði smábarnaskóla í Reykjavík 1942–1947 en gerðist þá kennari við Miðbæjarskólann í Reykjavík og síðan við Austurbæjarskóla til ársins 1980.

Ingibjörg átti sæti í stjórn Ungmennafélagsins Þróttar í Vatnsleysustrandarhreppi og í stjórn kvenfélaga og kennarafélaga.

Varðveist hefur ritgerð Ingibjargar frá því hún lauk kennaranámi 1942. Þar segir m.a.:

„Hlutverk skólanna er að beina huga nemendanna á hollar og góðar brautir. Þeir eiga að leita uppi hvern góðan neista í sál barnsins og glæða hann sem best, veita starfskröftum þeirra í þroskandi farvegi, æfa það í sjálfsstjórn, vekja hjá því hjálpfýsi og bróðurhug, og hvetja til hugsunar og framkvæmda [...]

Talað er um tvenns konar gildi námsins; menningarlegt gildi og hagnýtt gildi. Menningarlegt gildi náms glæðir og eflir vitsmunina, skerpir viljann og gerir manninn að siðmenntaðri manni. Hagnýtt gildi hefur nám að því leyti að það á að gera einstaklinginn færari í lífsbaráttunni, veita honum skilyrði til betri afkomu. [...]

Kennararnir eru garðyrkjumenn á akri mannlífsins. Þeir eiga að vernda gróður mannlífsins og hlúa að honum á viðkvæmasta skeiði ævinnar. Þeir eiga að búa barnsálirnar undir lífið og gróðursetja fræin, sem framtíð þjóðarinnar sprettur upp af.“

Einnig hefur varðveist dagbók sem Ingibjörg hélt fyrsta haust hennar við Vatnsleysuskóla. Verður gripið niður í hana í næsta þætti.

Heimildir. Um Vatnsleysuskólann.  Faxi - 2. tölublað (01.02.1990) - Tímarit.is (timarit.is).

Kennsluritgerð Ingibjargar, ferlir.is. 

Minningargrein um Ingibjörgu, mbl. 30. 4. 2002.