Útför Víkings á Reykjanesi
Reykjanes varð að stórum hluta skilið eftir við sögu landnáms á Íslandi, og var ekki talið mikilvægt fyrir það tímabil í Íslandssögunni. Þann 1. desember næstkomandi opna Víkingaheimar sýningu á mjög merkum fornleifafundi frá þessu svæði frá landnámstímanum.
Sýningin opnar miðvikudaginn 1. desember klukkan 17:00 og þar munum við kveðja heiðinn mann sem lést fyrir a.m.k 1100 árum með virðulegum gestum. Jóhanna Harðardottir Kjalnesingagoði les m.a. úr Sigurdrífumálum. Fullveldisdagurinn 1. desember er hefðbundinn hátíðardagur og eru þá haldin árleg Landvættablót Ásatrúarfélagsins, og verður drukkin heill landvættar sunnlendingafjórðungs Bergrisans.
Rannsóknir á fornleifum, sem að mestu var safnað saman af Kristjáni Eldjárn í bók sinni Kuml og Haugfé sýna að allflestir landnámsmenn Íslands voru heiðnir. Nýjar fornleifarannsóknir, svo sem uppgröftur að Hofstöðum á Norðurlandi, staðfesta þá kenningu að heiðinn siður hafi verið haldinn af fyrstu ættliðum Íslendinga.
Sýning Víkingaheima beinir athygli að útförum Íslendinga fyrir kristnitöku. Nýja sýningin dregur fram kuml frá Víkingaöld frá Hafurbjarnarstöðum, á Reykjanesi.
Einn af fyrstu fornleifafundum á Íslandi er frá Hafurbjarnarstöðum. Bóndinn þar tók eftir beinum sem komu upp úr sandinum árið 1868. Hann kallaði til prest, sem hafði svo samband við nýlega stofnað Þjóðminjasafn Íslands, og var þeim ráðlagt að grafa upp svæðið áður en það skemmdist af náttúrunnar völdum.
Í uppgreftrinum fundu þeir bein af manni, hundi og hesti. Þar fundu þeir einnig heillegasta og mest skreytta sverð frá Víkingaöld sem fundist hefur á Íslandi. Einnig fannst oddur af spjóti, öxi, brýni og ýmislegt fleira.
Víkingaheimar eru að endurgera þetta kuml með þeim beinum sem fundust í uppgreftrinum frá Hafurbjarnarstöðum. Víkingaheimar hafa nú fengið þau að láni frá Þjóðminjasafni Íslands.
Þegar bóndinn á Hafurbjarnarstöðum og presturinn höfðu lokið við að fjarlæga þá muni sem þar fundust, komu í ljós margir járnnaglar og sást þá að gröfin var í laginu eins og skip, 4,4 metra langt og 1,25 metrar í þvermál.
Afar lítið magn af þessum nöglum endaði hjá Þjóðminjasafninu og engar ljósmyndir af svæðinu eru til. Af þessum sökum hafa fornleifafræðingar á Íslandi efast um að þarna hafi verið um bátakuml að ræða.
Á seinni árum hafa fleiri bátakuml komið í ljós. Þór Magnússon gróf upp bátakuml í Vatnsdal og eftir það hefur Fornleifastofnun Íslands fundið tvenn bátakuml. Munir frá uppgreftrinum frá Hringsdal eru á sýningu Víkingaheima.
Bátakuml eru vel þekkt um gervalla Skandinavíu, og jafnvel fyrir Víkingaöld voru þess háttar kuml merki um greftrun háttsetta einstaklinga. Má þar nefna Sutton Ho kumlið í Englandi og Gaukstaðaskipið í Osló.
Íslendingur er nákvæm eftirlíking af Gaukstaðaskipinu. Hin nýja sýning Víkingaheima mun fjalla um útfarir Víkingaaldar í víðara samhengi og innihalda muni frá fornleifafundinum á Hafurbjarnarstöðum, og sýningarstjóri Víkingaheima, Elisabeth Ward, vildi koma beinunum frá Hafurbjarnarstöðum fyrir á þann hátt sem hæfði heiðnum manni.
Gunnar Marel Eggertson fann hefðbundinn trébát frá tímum víkinganna. Báturinn var smíðaður í Noregi árið 1962 og keyptur af Halldóri Þorsteinssyni frá Vörum. Barnabarn Halldórs gaf Víkingaheimum bátinn. Leifar beinagrindarinnar frá Hafurbjarnarstöðum sem verið hefur í vörslu Þjóðminjasafns Íslands síðan 1868 verður nú til sýnis um borð í þessum báti. Auk þess verða þar jarðneskar leifar af hundinum og hestinum sem fundust í kumli með manninum. Eftirlíkingar af vopnum verða einnig í bátnum (frumeintök vopnanna eru til sýnis hjá Þjóðminjasafninu). Sandur frá Hafurbjarnarstöðum verður einnig settur í bátinn.
„Okkur líður nánast eins og Hafurbjörn sé að koma heim,“ sagði Gunnar Marel Eggertsson.
Sýningin er í boði Sambands Sveitarfélaga á Suðurnesjum, og verður frítt inn á safnið þann 1. desember.
