Svarti engillinn á Grænlandi: Atvinna fyrir ofurhuga - myndir

Ævintýragjarnan sjúkraflutningamann vantaði til Grænlands. Haraldur Haraldsson sjúkraflutninga- og slökkviliðsmaður í Reykjanesbæ og björgunarsveitarmaður úr Björgunarsveitinni Suðurnes sótti um starfið og fékk. Hann segir í samtali við Víkurfréttir að hann hafi í raun ekki gert sér grein fyrir því út í hvað hann var að fara fyrr en hann mætti í vinnuna fyrsta daginn. Danska vinnueftirlitið segir að þetta sé hættulegasti vinnustaðurinn í danskri lögsögu og staðurinn fær reglulegar heimsóknir danska vinnueftirlitsins vegna þess. Samstarfsmaður Haraldar í námunni er Ingvi Kristinn Skjaldarson sem kemur einnig frá Björgunarsveitinni Suðurnes en Haraldur fékk hann til að starfa á móti sér í öryggismálunum. Þeir starfa í námunni í sex vikur og fara svo heim til Íslands í 3ja vikna frí á milli. Þegar Haraldur er úti er Ingvi heima og öfugt. Þeir félagar eru báðir húsasmiðir og sjúkraflutningamenn og hafa starfað í björgunarsveit í tvo áratugi.

Og hvar er vinnustaðurinn? Hann er í námu í Marmorilik í Uummannaqfirði á vesturströnd Grænlands, langt fyrir norðan hinn byggilega heim. Náman er í fjalli sem heitir Black Angel eða Svarti engillinn og er inngangurinn í námuna í 600 metra hæð utan í snarbröttum kletti. Til þess að komast inn í námuna þarf í dag að notast við þyrlu sem lendir á þyrlupalli í 740 metra hæð. Þaðan þarf að fara niður snarbrattan stiga niður að námuopinu. Stiginn er 416 þrep og tekur bæði á rass og læri. Það tekur 3-7 mínútur að fara niður stigann og ræðst af veðri. Hins vegar getur tekið um stundarfjórðung að ganga upp stigann eða jafnvel nokkra klukkutíma ef koma þarf sjúklingi upp stigann.
Námunni í Svarta englinum var lokað árið 1990 eftir að hafa verið í notkun í 17 ár. Kapalvagnar voru notaðir til að flytja starfsmenn í námuna og hráefni út úr námunni. Gömlu kapalvagnarnir höfðu verið teknir niður og það hefur verið verkefni frá 2007 að undirbúa uppsetningu á nýjum kapalvögnum til þess að hægt sé að byrja aftur að vinna í námunni.

Björgunarstörf í lóðréttum stigum
Haraldur var ráðinn til starfa í námunni til að hafa yfirumsjón með öryggismálum og eins sem sjúkraflutningamaður með það verkefni að koma slösuðum út úr námunni og upp á þyrlupallinn sem er 140 metrum fyrir ofan námuopið. Það er gríðarlega flókið og erfitt verkefni enda stigarnir utan í bjarginu brattir en þar til fyrir stuttu síðan voru þeir lóðréttir utan í bjarginu.

Í sumar voru byggðir nýir stigar utan í bjargið í stað þeirra sem áður voru og hafa nýju stigarnir aukið öryggi til muna og dregið úr áhættu við að fara í og úr námunni. Í dag fara um 35 manns með þyrlunni upp í fjallið og um stigana til að komast til og frá vinnu. Starfsmönnum mun fjölga til muna á næstunni því um mitt næsta ár er gert ráð fyrir að starfsmenn í námunni verði orðnir um 500 talsins. Þeir munu flestir nota kapalvagninn en stigarnir og þyrlupallurinn verða áfram til staðar ef bilun verður í kláfnum.

Langir vinnudagar
Haraldur segir að vinnudagarnir í Marmorilik séu langir. Þeir hefjast kl. 06 með morgunmat en farið sé í fjallið kl. 07. Allir eru skráðir út úr vinnubúðunum og séð til þess að allir séu með sinn öryggisbúnað og að fjarskiptatæki séu í lagi. Eftir hádegi fer Haraldur í námuna en hans verkefni er að ganga úr skugga um það að allur búnaður sé í lagi og að öryggisreglum sé framfylgt. Þá annast hann einnig þjónustu við lítil veiðimannaþorp á svæðinu en sjúkrahús á Grænlandi sendir beiðnir til hans um að sinna slösuðum eða veikum á svæðinu og búa þá til flutnings á sjúkrahús. Á svæðinu er nokkuð af smáþorpum með 60-120 íbúum hvert þar sem lífið snýst um veiðar. Engin önnur atvinna er á svæðinu.

Frostið niður í -47°C
Í námunni hefur Haraldur fengið að takast á við fjölbreytt verkefni. Slys verður þegar menn falla eða ef eitthvað fellur á þá. Þá eru menn að klemmast, handleggsbrotna og fótbrotna. Þá eru einnig dæmi um hjartaáföll og heilablóðfall. Allt þetta krefst fumlausra viðbragða. Þegar útkall kemur úr námunni fer flugmaður þyrlunnar og gerir hana klára fyrir flug upp í fjallið á meðan Haraldur klæðir sig upp í sinn galla og tekur með sér neyðartöskuna sem inniheldur allan þann helsta búnað sem þarf til að sinna erfiðu útkalli. Haraldur segir erfiðasta hlutann vera að koma manninum úr námunni og upp á þyrlupallinn. Það er alltaf einn sjúkraflutningamaður á vakt hverju sinni og þá er stólað á aðra starfsmenn í námunni til að aðstoða við að koma börum með sjúklingi upp stigana. Haraldur segir að veður ráði einnig miklu um björgunarstörf. Stundum getur verið betra að geyma hinn slasaða í námunni frekar en að fara með hann út í stigana en það getur tekið nokkrar klukkustundir að koma hinum slasaða upp. Síðasta vetur fór frostið í Marmorilik niður í -47°C í miklum vindi. Haraldur tekur fram að í námunni sé mjög góð aðstaða til að sinna slösuðum og þar sé allur helsti neyðarbúnaður og sjúkrabörur. Hann beri hins vegar sjálfur á sér bakpoka með neyðarbúnaði hvert sem hann fer, enda aldrei vitað hvenær útkall berst.

Öryggismálum á Grænlandi ábótavant
Eins og kom fram hér áðan hefur Haraldur farið til aðstoðar í veiðimannaþorp á svæðinu og þá hefur hann farið upp á íshelluna til aðstoðar við gönguskíðafólk sem þar var á göngu. Einn úr hópnum féll niður um sprungu og slasaðist alvarlega. „Maður tekur bara því sem að höndum ber í þessum málum,“ segir Haraldur.

Hann segir öryggismálum á Grænlandi ábótavant. Þekking í skyndihjálp er lítil, öryggisvesti á sjó eru sjaldgæf og þá segist hann ekki sjá börn með hjálma þegar þau eru úti að hjóla. Öryggisvitund sé ekki til staðar.

Með námustarfsmenn í gíslingu
Slysum í námunni í Svarta englinum hefur fækkað nokkuð eftir að Haraldur og Ingvi hófu vinnu sína í öryggismálum. Haraldur gantast með það að hann hafi námustarfsmennina í gíslingu. Þannig séu allir í fallbeltum við vinnu sína inni í námunni. Hann segir stigana endalausa og þar séu menn alltaf tengdir í línu. Reglan sé líka að vera alltaf með hjálm og alltaf með stáltá. Hann segir erfitt að vera með öryggisgleraugu við þessar aðstæður þar sem þau séu móðugjörn en þegar unnin er vinna sem þeirra er krafist, þá sé enginn afsláttur gefinn.

Starfsmennirnir sem nú eru við störf í námunni eru aðallega Grænlendingar sem starfa hjá verktakafyrirtæki sem heitir EMJ, sem er stærsta verktakafyrirtæki Grænlands. Einnig eru á svæðinu svissneskir verktakar við uppsetningu á kláfnum.

Erfitt og flókið verkefni
Uppsetning á kláfnum er erfitt og flókið verkefni. Vírinn fer frá 13,5 metrum yfir sjávarmáli og upp í 720 metra og á milli endapunkta eru 2,2 kílómetrar. Samtals verða settir upp 6 vírar á þessari leið. Sverasti kapallinn er 70 mm sver en lengdarmetrinn er 220 kg.

Mikil einangrun
Þegar Haraldur var beðinn um að útskýra lífið í Marmorilik sagði hann að á svæðinu væri mikil einangrun. Mannskapurinn væri fastur í búðunum í sex vikur í senn og stundum væru veður á svæðinu þannig að grínast væri með það að lífið væri eins og á Litla Hrauni. Á haustin er allra veðra von á svæðinu þegar fyrsti snjórinn fer að falla. Þegar vetrarfrosthörkurnar byrja verður ástandið betra því á þessum slóðum er mikið háþrýstisvæði í veðurfarinu og þá verður þar algjört logn en gríðarlega kalt. Við þessar aðstæður frýs fjörðurinn og þá er algjörlega treyst á þyrluna.

Meðvitaður um hvítabirni
Aðspurður um dýralífið á svæðinu, þá segir Haraldur vera talsvert líf. Hann er að sjá snæhéra og refi í miklu magni. Þarna sjást einnig rjúpur og gæsir. Í fjöllunum má sjá sauðnaut og á svæðinu er þekkt gönguleið fyrir ísbirni á milli fjarða rétt fyrir ofan okkur. Síðasta vetur sáum við bjarnarspor en hann hefur ekki ennþá komið í búðirnar. „Við erum með sorphauga þarna skammt frá og vitum að þeir hafa verið að stelast í haugana,“ segir Haraldur. „Við þurfum stöðugt að vera á varðbergi gagnvart bjarndýrum. Ef við förum í göngu frá búðunum þá þarf athyglin að vera í lagi, því þeir geta verið á bak við næsta hól“.

Haraldur segir að þeir séu vel vopnaðir til að verjast bjarndýrum en bendir á að þegar upp er staðið séu ísbirnir örugglega hræddari við menn en menn við birnina. Nokkuð af sel hefur sést á ísnum á firðinum. Haraldur segir það slæmt, því ísbirnir sæki í staði þar sem selurinn sé á.

Allir séu 100% sáttir
- Hvað segir svo fjölskyldan heima á Íslandi yfir svona ævintýrastarfi?

„Þetta er ekki hægt nema að hafa stuðning frá fjölskyldunni. Það skiptir öllu að allir séu 100% sáttir vegna sálarlífsins þegar komið er út og fyrir fjölskylduna heima. Hann segir konuna sína vera mjög sátta“.

Haraldur hóf störf í námunni í byrjun þessa árs og réði sig fyrst til eins árs. Hann hefur nú framlengt ráðningarsamninginn um annað ár.
Fyrirtækið sem Haraldur vinnur hjá heitir Angel Mining en það hefur sóst eftir því að fá Íslendinga til að sinna öryggismálum í sínum námum. Auk námunnar í Svarta englinum er fyrirtækið með gullnámu á Suður-Grænlandi. Þar er Ragnar Hafsteinsson, fyrrverandi slökkviliðsmaður á Keflavíkurflugvelli, við störf. Þar grefur fyrirtækið eftir gulli og silfri en í Svarta englinum verður unnið Zink.

Dýpið í höfninni 3 kílómetrar
Öll aðföng koma annað hvort með skipi eða flugi. Skip koma tvisvar á ári, þegar ekki er ís á firðinum. Dýpið við bryggjuna ætti að duga öllum skipum, því dýpið 2 metra frá bakkanum er þrír kílómetrar! Það sem ekki kemur með skipum er flutt á staðinn með þyrlum. Á staðnum er síðan allt vatn hreinsað, því jarðvegurinn á svæðinu er svo ríkur af málmum að vatnið er ekki drykkjarhæft.

Tölvuleikir og kvikmyndir í frístundum
Spurður um hvað gert sé í frístundum, segir Haraldur að hann hafi aldrei verið mikið fyrir að spila tölvuleiki fyrr en hann fór þarna út. Þá tekur hann einnig mikið af kvikmyndum og er að eyða miklum tíma í að klippa það efni saman í tölvu á staðnum. Þá er hann einnig búinn að horfa á allar sjónvarpsþáttaseríur sem hann hefur komist yfir frá fyrsta til síðasta þáttar.

Í þessu starfi skiptir miklu máli að vera í góðu formi enda eru það átök að fara upp og niður stigana í fjallinu. Þá daga sem ekki er farið í fjallið er nauðsynlegt að fara í ræktina. Eina vikuna var ekki hægt að fara í fjallið í heila viku og það tók því verulega á að hafa ekki hreyft sig nóg þá viku, segir Haraldur.

Dýrmæt reynsla
Haraldur segir að sú reynsla sem hann öðlist í Grænlandi eigi eftir að nýtast honum þegar hann kemur til baka í björgunarstörfin á Íslandi. Hann segir þetta vera mikla línubjörgunarvinnu og þeir félagar hafi sótt námskeið hjá dönsku fyrirtæki sem hafi þjálfað þá upp í þeirri vinnu. Þeir séu báðir komnir með góðan grunn í fjallabjörgun.


Fleiri myndir frá Grænlandi má skoða hér!