„Sama hvort það standi meistari Jón, eða bara Jón á legsteininum“

Það er sannarlega skarð fyrir skildi að Jón Stefánsson skó­smiður sé að fara að hætta störfum enda er hann fyrir löngu orðinn afar kær Suðurnesjamönnum og hafa sjálfsagt margar kynslóðir Suðurnesjamanna notið krafta hans. Enda hefur Jón Skó, eins og hann er jafnan kallaður, verið að laga og bæta skó í Keflavík í rúm 50 ár. Eftir að Jón birtist á forsíðu Víkurfrétta í síðustu viku hefur skarinn allur af fólki komið í heimsókn á verkstæðið og heimili Jóns að Skólavegi 22 og knúsað og kysst gamla manninn. Þau hjónin Jón og Guðrún kona hans eru frábærir gestgjafar en blaðamaður Víkurfrétta getur svo sannarlega vottað um það eftir að hafa kíkt til þeirra í kaffisopa og spjall.
Það eru líklega flestir sammála því að það hefur ekki farið mikið fyrir verkstæðinu á Skólavegi. Ef ekki væri fyrir skiltið sem stendur við götuna þá vissu sjálfsagt ekki margir að þarna í skúrnum leyndist skóverkstæði þar sem Jón hefur unað sér í yfir 30 ár. Margir eru sjálfsagt einnig sammála því að iðn sú sem Jón hefur stundað sé ef til vill ekki sú eftirsóttasta af iðngreinum og því miður er það orðið svo að stéttin er nánast að deyja út. Áður fyrr þótti það fínt starf að vera skósmiður. Menn voru í fínum skyrtum og með reffilegar leðursvuntur. Eða svo segir Gunna hans Jóns, eða Gunna skó eins og hún hefur alltaf verið kölluð en faðir hennar var alla tíð skó­­smiður.

Guðrún Matt­­hildur Sigur­bergsdóttir og Jón hafa nú verið gift í 63 ár og kynntust þau skötu­hjú í Hérað­skólanum Laugarvatni. „Pabbi byrjaði með skóverkstæði á Ólafsvík árið 1928 en þá var mikil kreppa, og matarleysið mikið,“ segir Guðrún. „Fólk kom með skóna til hans pabba og sagðist ætla að borga seinna en það stóð sjaldan heima og efniskostnaðurinn var mikill. Pabbi ætlaði því að fara á sjóinn og kom því hingað til Keflavíkur.“ Það var rétt eftir brunann 1936 í Skildi, rifjar Guðrún upp. Þá voru tveir gamlir skósmiðir í bænum og faðir Guðrúnar sá það í hendi sér að það var vöntun á nýjum skósmið í bæinn. Hann hóf starfsemi á Vallargötu 7 og keypti síðar hús á Hafnargötu 35 sem þá var reyndar Hafnargata 20. Að sögn Guðrúnar voru Keflvíkingar afskaplega góðir og hjálpsamir þrátt fyrir að margir hafi ekki haft mikið milli handanna enda mikil fátækt á þessum tíma. „Mér finnst engin kreppa vera nú til dags. Ég man þegar að fólk þurfti að standa í biðröðum til þess að fá mjólk og allar búðir voru tómar,“ segir Guðrún og rifjar upp skemmtilega sögu frá þeim tíma þegar frænka hennar ætlaði að kaupa sér eggjaskera. Guðrún sagði henni pent að slíkt væri ekki til í neinum verslunum enda lítið sem ekkert til þar. Þá sagði frænkan: „Helvítis frekja er í fólki. Loks þegar ég eignast aur og ætla að kaupa mér eggjaskera þá eru þeir búnir,“ segir Guðrún og hlær.

Safnað fyrir vondu tímunum
Faðir hennar útskrifaðist með meistarabréf í skósmíði frá Reykjavík. „Hann var alltaf skósmiður. Þegar þú ert skósmiður þá verður þú bara að láta það nægja. Þú þarft bara að safna fyrir vondu tímunum, það sagði pabbi alltaf.“ Guðrún segir að á þeim tímum hafi komið mörg pör af skóm á dag til viðgerðar enda átti fólk ekki eins mikið af skótaui og í dag og hugsaði vel um skófatnaðinn.

Jón var á þessum tíma að starfa uppi á velli í góðri vinnu en hann hefur í gegnum tíðina fengist við flestar iðngreinar nema múrverkið. Það hefur hann afrekað þrátt fyrir að hafa gert við skó í rúm 60 ár. Sigurbergur tengdafaðir hans var þá einn á skósmíðaverkstæðinu og átti í erfiðleikum með að hafa undan. Jón vorkenndi kallinum og var mikið að hjálpa honum eftir vinnu og þegar hann hafði lausan tíma. „Við vorum að byggja og vorum með þrjú börn. Þá sagði Jón að hann ætlaði sér að hætta upp á velli til þess að hjálpa pabba,“ segir Guðrún. Jón fór því að vinna hjá tengdaföður sínum og náði sér í sveinspróf á endanum. Sigurbergur lést reyndar áður en Jón náði að fá meistararéttindi en þau hefur hann aldrei tekið. Hann fór að starfa sjálfstætt þegar Sigurbergur féll frá en það er árið 1973. „Ég hef ekkert sóst eftir því að sækja meistararéttindin. Mér er alveg sama hvað stendur á legsteininum, hvort að það sé meistari Jón, eða bara Jón,“ segir Jón og hlær. Árið 1980 fluttist starfsemin í núverandi húsnæði við Skólaveg þar sem Jón hefur síðan haldið til í bílskúrnum.

Hefur fundið arftaka
Nú er Jón kominn með mann í læri sem ætlar að taka við keflinu en sá heitir Sigurður Ólafsson. „Hann fékk hvergi starfsþjálfun og það er enginn skósmiður sem vill taka lærling. Það er dýrt því borga þarf manninum kaup. Ég bauð honum bara að vera hérna með mér og sjá hvernig þetta fer fram,“ en Sigurður var áhugasamur um skósmíðina en hann hefur fengist við margt í gegnum tíðina sjálfur. Hann er þessa dagana að koma sér fyrir við innganginn í Nettó í Krossmóa þar sem tækin frá Jóni munu koma til með að þjóna skóbúnaði okkar áfram um ókomna tíð.

Nú hefur margt breyst í skótískunni á öllum þessum árum en hvað finnst skósmiðnum um þróunina sem átt hefur sér stað í bransanum „Nú eru þetta bara einnota skór að miklu leyti. Þetta var ekkert úr plasti hérna áður fyrr. Það er líka mikið um það að fólk komi með skóna í viðgerð og sæki þá ekki aftur, slíkt gerðist aldrei hér áður fyrr.“ Jón er á því að vönduð viðgerð á skóm sé listgrein út af fyrir sig en hann sjálfur er handlaginn með eindæmum. Þau hjónin draga fram gömul myndaalbúm þar sem verk Jóns hafa verið fest á filmu. Þar getur að líta skó sem m.a. hafa verið étnir af hundum og við fyrstu sýn virðast þeir ónýtir. Svo er flett á næstu síðu í myndaalbúminu og þá eru sömu skór nánast eins og nýir.

„Finn mér eitthvað að gera“
Þau eru fá verkin sem hafa reynst honum ofviða og ef hann getur ómögulega gert við hlutinn þá reynir hann að útvega annan í verkið. Þannig er Jón. Honum finnst gaman að glíma við hluti. Starfið hefur verið fjölbreytt að hans sögn og allur fjárinn sem kemur inn á borð hjá honum. Hann lagar alls kyns vörur og þá sérstaklega úr leðri, t.d. töskur og jakka. Hann er nú að verða 85 ára gamall og segist þurfa að fara að taka því rólega. „Ég finn mér eitthvað að gera,“ segir hann. Það eru komnar nokkrar kynslóðirnar sem hafa heimsótt Jón og flestir bæjarbúar kannast við hann. „Ég er svo heppinn að vera ómannglöggur og þarf yfirleitt að spyrja fólk að nafni,“ segir Jón og skellir upp úr. „Sumir sverja sig þó í ættina og þá man maður eftir ömmum þeirra og öfum.“

Hefur haft gaman af lífinu
„Þetta er búið að vera ágætt, fínt. Bara búið og gert,“ segir Jón eins og hann nenni ekki að gera of mikið mál úr þessu öllu saman. En finnst honum ekkert skrítið að vera að hætta. „Nei það tel ég ekki. Mér hefur aldrei leiðst um dagana og hef haft gaman af því að lifa. Það verður þó óneitanlega sárt að hitta ekki allt þetta fólk sem kemur að heimsækja mann. Ég fer þó ennþá upp í sundlaug á morgnana og þar hitti ég alltaf ágætt fólk,“ en þar er Jón víst hrókur alls fagnaðar.

Bestu kúnnarnir eru þeir sem kaupa sér góða skó úr leðri að mati Jóns. Þannig fólk eru bestu og skemmtilegustu kúnnarnir. „Þegar maður er svona mikið innan um skó þá er það yfirleitt það fyrsta sem maður tekur eftir í fari fólks. Það gerist ósjálfrátt,“ segir hann en ekki eru neinir sérstakir skór í uppáhaldi hjá Jóni. „Loyds hafa alltaf verið mjög góðir skór, þægilegir og sterkir,“ segir hann.

Hjónin hafa verið með sumarbústað í Biskupstungum síðan árið 1975 og þar fást þau við skógrækt enda eru þau bæði með græna fingur. Garðurinn við Skólaveg ber þess einnig merki. Jón byggði sumarbústaðinn sem er þeirra griðarstaður og Guðrún segir að hann geti hreinlega gert allt hann Jón. Hvort sem það sé að gera við vélar eða byggja hús, enda byggði hann líka húsið við Skólaveginn. Guðrún segir að Jón sé einn af þessum mönnum sem verði alltaf að vera að vinna. Honum finnist hann verða að gera allt sjálfur.

Börnin þeirra hjóna eru fjögur og barnabörnin eru orðin 14. Enginn hefur þó fetað sömu braut og Jón. „Við eigum orðið börn og barnabörn í flestum starfsstéttum, segir Jón. „Það eina sem vantar orðið er prestur, sem getur séð um að jarða okkur,“ segja hjónin og hlægja en það er svo sannarlega grunnt á skopskyni hjá hjónunum sem eru enn afar ung í anda að því er virðist.