Ljóð næra sál mína

Gunnhildur Þórðardóttir hefur samið ljóð frá því að hún man eftir sér og fimmta ljóðabókin hennar er nýkomin í bókaverslanir. Við hittum Gunnhildi ljóðskáld og spurðum hana út í kveðskapinn.

Búin að semja síðan hún var lítið barn

„Ég byrjaði að semja ljóð um leið og ég gat skrifað, sex ára gömul, og er enn í dag að semja. Mér fannst gaman að ríma og það gat verið fyndið, fannst mér, þegar ég lét sum orð ríma saman. Svo fann ég það seinna þegar ég varð unglingur hvað ljóðin hjálpuðu mér í gegnum tilfinningarót unglingsáranna. Þá hélt ég dagbók og geri enn því mér finnst gott að fara yfir daginn og skrifa niður hugrenningar mínar í lok dags. Persónulegar dagbækur gera manni gott,“ segir Gunnhildur í upphafi samtalsins.

Ljóðskáld getur hún án efa kallað sig í dag því Gunnhildur nánast andar út úr sér ljóðunum, sem koma flögrandi til hennar þegar minnst varir. Þá grípur hún orðin sem mynda nýtt ljóð og skrifar þau strax niður í bók sem hún er alltaf með á sér, hvert sem hún fer.

„Ég hefði átt að verða listamaður, starfa eingöngu við það, því ég fæ aldrei frið. Ég er alltaf að fá hugmyndir, meira að segja þegar ég syndi þá kemur til mín ljóð en ég geri mikið af því að synda. Ljóðin koma bara allt í einu og ég er alltaf með skissubók í töskunni til að skrifa og teikna í en ég fæ einnig hugmyndir að teikningum,“ segir Gunnhildur sem kennir við Myllubakkaskóla í Reykjanesbæ.

Að semja snemma eða seint

„Ég kenni listgreinar, myndmennt og textílmennt, leir og gifsmótun en ég er að kenna nemendum að skapa lágmyndir, skúlptúra og nytjahluti. Svo kenni ég spænsku og frönsku í vali. Myllubakkaskóli er hverfaskóli okkar, mín og fjölskyldu minnar, og því eru börnin okkar einnig nemendur þar. Við hjónin eigum fjögur börn á aldrinum sex til fimmtán ára, fjóra syni, þannig að það er nóg að gera á stóru heimili en samt finn ég alltaf tíma til að búa til og skapa. Stundum geri ég það eldsnemma á morgnana, í þögninni þegar stóðið sefur og stundum seint á kvöldin þegar allir eru komnir í ró. Þá vaknar í mér sköpunarþörfin og ég byrja að mála eða búa til ljóð. Núna er ég einnig að skrifa bók sem kallast Baráttubókin,“ segir ljóðskáldið og myndlistarkonan Gunnhildur sem á að baki heilmikla menntun í faginu.

„Við bjuggum í Englandi í mörg ár en ég var að læra þar og maðurinn minn er frá Englandi. Við fluttum hingað í Reykjanesbæ þegar við áttum von á fjórða drengnum okkar því hér búa foreldrar mínir, hér eru rætur mínar. Það var allt of dýrt að koma svona stórri fjölskyldu fyrir í höfuðborginni en hér gátum við eignast nógu stórt húsnæði fyrir okkur öll. Ég lærði myndlist og listasögu í Englandi og er með tvíhliða BA gráðu í þeim fræðum. Ég er núna að klára diplómagráðu í kennslufræðum við Listaháskóla Íslands. Að auki er ég með meistaragráðu í liststjórnun en alla þessa menntun kláraði ég í Bretlandi,“ segir myndlistarkonan Gunnhildur sem hefur marga titla til að skreyta sig með en umfram allt segist hún vera unnandi tungumálsins og blandar því og myndlistinni saman þegar hún er að skapa.

Myndlist og ljóðlist tvinnast saman

„Fólk þekkir mig kannski frekar sem myndlistarkonu en ég blanda oft saman ljóði og myndlist. Í ljóðabókunum eru ljóðin mín bæði á íslensku og ensku og þar er einnig myndlist. Túristar eru forvitnir um íslensk skáld og þeir kaupa gjarnan bækur mínar í safnbúðum listasafna. Að skrifa er svo eðlilegt fyrir mér og svo eðlislægt að blanda saman teikningu og skáldskap, þetta styður hvort annað hjá mér,“ segir Gunnhildur.

Listaverkefnið Skáldaskápur var formlega opnað laugardaginn 16. nóvember á Degi íslenskrar tungu í Bókasafni Reykjanesbæjar en það er einmitt hugarfóstur listamannsins Gunnhildar Þórðardóttur. Markmið verkefnisins er að hvetja íbúa Suðurnesja til þess að semja ljóð, smásögur, vísur, kvæði og efla skapandi skrif.

Skáldaskápur er fyrir alla

„Mig langar að vekja athygli á skapandi þætti skrifa. Allir kennarar eru í raun íslenskukennarar. Ljóð eru örsögur sem ná að fanga tilfinningar finnst mér, það felst í því ákveðin heilun að semja ljóð. Mér finnst frábært þegar fólk vill deila með öðrum ljóðin sín, maður er að afhjúpa sig með ljóðinu en það getur hver túlkað á sinn hátt alveg eins og það getur hver túlkað myndlist á sinn hátt. Ljóðið er þetta myndræna tungumál sem við eigum. Það er ekkert eitt rétt í krufningu ljóða, allir geta sagt skoðun sína. Skilningur á ljóðum fer eftir reynsluheimi hvers og eins og þar af leiðandi skilja þau ekki allir á sama hátt. Þeir sem treysta sér ekki til að skrifa sögu geta kannski frekar búið til órímað eða rímað ljóð. Það er svo mikilvægt að fólk geti tjáð sig og ekki síst nú á tímum þegar við lifum í rafrænni veröld þar sem samskipti fara oft fram á netinu. Það eflir gagnrýna og jafnframt skapandi hugsun að geta skrifað. Öll skapandi skrif efla að auki læsi og máltilfinningu. Áður fyrr var mikilvægt að kunna að fara með kvæði, ljóðmæli og rímur, allskonar kveðskapur naut virðingar,“ segir Gunnhildur og samræður okkar spinnast aftur í gamla tíma þegar nemendur voru látnir læra ljóð og kvæði utan að í skólanum, standa upp og flytja þau fyrir framan bekkjarfélaga sína.

Orðafátækt að aukast á meðal barna

„Það var sláandi að heyra niðurstöður PISA-könnunarinnar um daginn þegar sagt var frá því að rúmlega þriðjungur íslenskra drengja nær ekki grunnhæfniviðmiðum lesskilnings samkvæmt niðurstöðu PISA. Ef við ætlum að hysja upp um okkur buxurnar þá trúi ég því að ljóðin hjálpi okkur að efla máltilfinningu og gæti einnig verið leiðin að læsi og meiri lestur bóka að sjálfsögðu. Það gefur okkur svo mikið að geta tjáð okkur hvert við annað. Í því liggur niðurstaðan, að jafnvel kynslóðirnar munu ekki skilja hvor aðra lengur, skilja ekki orðin sem notuð eru í samskiptum ef við spyrnum ekki við fæti. Ljóð er góður kostur til að vinna með í skólum og hægt að örva alla málþroskaþætti barna með ljóðavinnu, blanda henni saman við myndlist og leiklist, tónlist og fleiri námsgreinar. Ljóðin henta vel við kennslu í hrynjandi og öðru sem eflir máltilfinningu. En það sem mér fannst ánægjulegt í þessum niðurstöðum var að tilfinningaleg vellíðan er mikil í nemendum íslenskra skóla,“ segir Gunnhildur sem er greinilega annt um íslenska tungu og að hún haldi sterkri fótfestu sinni.

Verðlaunað ljóðaskáld

Gunnhildur Þórðardóttir vann nýlega til ljóðaverðlaunanna Ljósberinn. Hún semur ekki aðeins ljóð heldur teiknar hún einnig myndir við ljóðin sín. Nýja ljóðabókin hennar heitir Upphaf - Árstíðarljóð en þar bregður kímni hennar einnig fyrir.

„Ég er að hugsa um hnatthlýnun í nýju bókinni minni, það er samt húmor í ljóðunum mínum en ég hef dálítið kaldhæðinn húmor.“

„Bókin er skrifuð eftir fjóru árstíðunum sem ég man vel eftir úr æsku minni en í dag finnst mér árstíðirnar vera orðnar aðeins tvær. Ég man vel eftir snjónum og við vorum stundum á skautum um bæinn þegar ég var barn. Þá var heldur ekki verið að salta göturnar og snjórinn fékk að þjappast meira niður og við krakkarnir gátum leikið okkur í snjónum. Snjórinn hefur minnkað, það er staðreynd sem við horfumst í augu við. Ég er að hugsa um hnatthlýnun í nýju bókinni minni, það er samt húmor í ljóðunum mínum en ég hef dálítið kaldhæðinn húmor. Svo er ég að gagnrýna samfélagið á kímnifullan hátt. Ljóðin fjalla um persónur, viðburði og rómantík. Ég held að fólk finni sig alveg í þessum ljóðum.

Ég hvet fólk til að gefa ungu fólki ljóðabók í jólagjöf og opna þannig ljóðaheiminn fyrir þeim. Ég var og er alltaf að lesa ljóðabækur eftir aðra og semja sjálf. Það er gaman að sjá hvernig fólk semur mismunandi ljóð. Ég er sjálflærð í ljóðagerð eins og önnur ljóðaskáld. Ég ákvað að gefa út ljóðin mín því ég hef trú á sjálfri mér sem ljóðaskáldi. Ég átti engan sérstakan kennara í uppvextinum sem hvatti mig til að semja ljóð, þó að ég hafi átt marga góða kennara. Það er bara í mér að semja. Ég myndi þó segja að íslenskutímarnir í Myllubakkaskóla þegar ég var barn hafi hjálpað mér og þroskað mig í þessa átt. Þá vorum við með ljóðasafnið Ljóðspor sem mér fannst gaman að lesa. Þá voru nemendur látnir standa upp og fara með ljóðið fyrir framan bekkinn. Ég man að kennari minn, Ingólfur Matthíasson, sem mér fannst frábær kennari, hvatti okkur til að fara með ljóðin af tilfinningu. Þetta var heilmikil þjálfun að standa upp og fara með ljóð fyrir framan aðra en er samt svo nauðsynlegt. Þá vorum við að skrifa niður ljóðin og myndskreyta á okkar hátt, stundum voru þau sungin ef búið var að semja við þau laglínu. Urð og grjót og Maístjarnan eru mér enn í fersku minni. Ég veit að það eru einhverjir kennarar sem leggja áherslu á ljóðið en ekki margir, ég held að þetta sé mjög áhrifarík móðurmálskennsla, kennsluform sem er mjög oft vanmetið ef kennarar eru hættir þessu,“ segir Gunnhildur að lokum, um leið og hún leyfir okkur að gægjast inn í nýju ljóðabókina hennar; Upphaf - Árstíðarljóð.