Heilsuefling í hækkandi aldri er leiðin að bættum og betri lífsgæðum efri ára

Á haustmánuðum árið 2016 var ákveðið af Reykjanesbæ af fara af stað með verkefnið Fjölþætt heilsuefling 65+ í Reykjanesbæ – Leið að farsælum efri árum. Hera Einarsdóttir, sérfræðingur á velferðarsviði  og Dr. Janus Guðlaugsson íþrótta- og heilsufræðingur sáu um mótun á samstarfssamningi um heilsueflingar- og rannsóknarverkefnið „Fjölþætt heilsuefling 65+ í Reykjanesbæ.“

Grunnur verkefnis er að finna í doktorsverkefni Janusar þar sem hann sýndi fram á að með markvissri þátttöku í fyrirbyggjandi heilsueflingu eldri aldurshópa jókst hreyfigeta 70-90 ára einstaklinga, afkastagetu þátttakenda batnaði, sér í lagi þol, styrkur og hreyfigeta. Þá jókst dagleg virkni hinna eldri samhliða því að lífsgæði þeirra og heilsa varð betri.  Einnig var sýnt fram á að draga mætti úr áhættuþáttum hjarta- og æðasjúkdóma með markvissri þjálfun, fræðslu um bætta næringu og aðra heilsutengda þætti. Erlend rannsóknarverkefni leiða einnig líkum að því að með aukinni og markvissri hreyfingu megi draga úr sjúkdómum sem hafa áhrif á heilastarfsemi eins og heilabilun og Alzheimer. Þessir sjúkdómar eru vaxandi áhyggjuefni samfélaga á næstu árum og áratugum þegar kemur að heilbrigði og heilbrigðisvanda. Þá hafa nýjar rannsóknir sýnt að hver króna sem fjárfest er í markvissri heilsueflingu skilar sér 14 falt til baka til samfélagsins.

Janus var á ferðinni í Reykjanesbæ nýlega til að funda með Öldrunarráði ásamt nokkrum stjórnendum bæjarfélagsins. Ráðið óskaði eftir kynningu á verkefninu og stöðu þess en nýlega var samþykkt af bæjarstjórn Reykjanesbæjar að skera niður stuðning við verkefnið. Við spurðum hann út í verkefnið, um hvað það snérist og þá ákvörðun stjórnenda bæjarins að hætta við heilsutengdan stuðning við eldri borgara gegnum verkefnið.

Til móts við eldri borgara

„Meginmarkmið verkefnisins er að koma til móts við þarfir eldri aldurshópa þannig að þeir geti í kjölfar heilsueflingar sinnt athöfnum daglegs lífs sem lengst, búið sem lengst í sjálfstæðri búsetu og átt möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Einnig er markmiðið að geta komið í veg fyrir of snemmbæra innlögn á dvalar og hjúkrunarheimili og ekki síst að skapa fjármagn fyrir heilbrigðiskerfi íslenskrar þjóðar í samvinnu við ríki og sveitarfélög.“ Jafnframt bætti Janus við og æskilegt væri að minna sveitarstjórnarmenn á lagalega skyldu sína um að framfylgja lögum sem í gildi eru. Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991 segir m.a. ,,að veita aðstoð til þess að íbúar geti búið sem lengst í heimahúsum, stundað atvinnu og búið við sem mest lífsgæði“. Verkefni okkar fellur að þessu lagaákvæða og til þess að við getum búið sem lengst í sjálfstæðri búsetu þá þurfum við að huga að heilsunni. Það er því erfitt að átta sig á því hvernig hægt sé að fylgja lagalegri skyldu á annan hátt en að halda áfram að styðja við heilsutengdar forvarnir hinna eldri.

Þessi hópur 65+ mun stækka gífurlega á næstu árum. Árið 2018 voru eldri borgarar 67 ára og eldri um 42 þúsund á landinu. Þeim mun fjölga í um 68 þúsund árið 2033 eða um 61%,“ sagði Janus. „Þetta er þessi „baby boomers“ aldurshópur sem er mjög fjölmennur. Eftir besti vitund skilst mér að við séum hlutfallslega fjölmennust af Norðurlandaþjóðunum. Það þýðir í rauninni að heilbrigðiskerfið, að óbreyttu, stefnir í mikinn vanda til að geta sinnt öllum þessum fjölda. Það sem kemur til með að blasa við okkur er að áunnin sykursýki og heilabilun verða eitt af stærstu vandamálum þessarar kynslóðar þegar fram líða stundir. Með því að draga úr heilsutengdum forvörnum er verið að bjóða hættunni heim. Ekki aðeins fyrir þá sem eru að eldast heldur einnig heilbrigðiskerfið sem ekki mun ráða við þróunina eins og hefur gerst á tímum Covid-19. Með bættum lífsstíl má draga úr báðum þessum sjúkdómum auk þess sem koma má í veg fyrir hjarta- og æðasjúkdóma svo um munar með markvissri heilsueflingu. Eins og er ríkir ákveðið stefnuleysi í heilsutengdum forvörnum.“

Heilsutengdar forvarnir

„Læknastéttin hefur ekki látið mikið í sér heyra hvað heilsutengdar forvarnir varðar en mér sýnist nú vera teikn á lofti um aðgerðir. Heilbrigðiskerfið hefur staðnað, verið of upptekið að sinna viðgerðunum frá því að það varð til og þróaðist upp úr miðri síðustu öld. Heilbrigðisstéttin á samt allan heiður skilið fyrir vel unnin störf en því miður er byrjað á röngum enda. Helsta hryggjarstykki góðs heilbrigðiskerfis er markvissar heilsutengdar forvarnir frá vöggu til grafar. Sérfræðingar á sviði öldrunar eins og Vilmundur Guðnason forstöðumaður Hjartaverndar, Karl Andersen hjartalæknir og Pálmi V Jónsson lyf- og öldrunarlæknir, eru að átta sig á því að eini möguleikinn til að bregðast við þessari miklu fjölgun innan heilbrigðiskerfisins sem snýr að eldri aldurshópum liggur í heilsutengdum forvörnum.“  Út á þetta gekk doktorsverkefni Janusar. Þar var hann með yfir hundrað einstaklinga frá Hjartavernd á aldrinum 70 til 91 árs í þjálfun í um sex mánaða skeið. „Þar sáum við að með markvissri þjálfun hinna eldri var hægt að færa allar afkastagetubreytur, hreyfibreytur, líkamssamsetningu, blóðgildi og fleiri heilsubreytur til betri vegar. En um leið og við hættum þjálfuninni þá seig á ógæfuhliðina aftur. Við kölluðum þátttakendur aftur til okkar eftir fimm ára tíma og þá sýndu mælingarnar mun lakari niðurstöður en áður en verkefnið hófst . Við sjáum aftur á móti núna, bæði í verkefni okkar í Reykjanesbæ og á öllum öðrum stöðum sem við höfum innleitt það, að eftir tveggja ára heilsueflingu eru flestir að bæta sig. Afkastagetan eykst og lífsgæðin batna,“ sagði Janus. Ekki væri þó endalaust hægt að bæta sig en það sem einna áhugaverðast er að sjá mat þátttakenda á eigin heilsu batna jafnt og þétt með hverju sex mánaða tímabili. Það væri ekki sjálfgefið.

Jákvæður vöruskiptajöfnuður

Reykjanesbær var fyrsta sveitarfélagið sem innleiddi verkefnið hér á landi og önnur fimm hafa fylgt í kjölfarið. Niðurstöðurnar eru alls staðar á sama veg og í takt við doktorsverkefnið meðan þjálfunin stóð yfir. „Við erum búin að vera með þetta verkefni frá árinu 2017 í Reykjanesbæ og það verður mikill söknuður að þurfa að kveðja bæinn. Ekki síst þar sem við erum nýlega búin að ráða aðila í fullt starf við að sinna heilsueflingunni en það var markmiðið í upphafi, að það fengi að þróast og dafna með aðkomu íbúanna. Við erum með fimm mælipunkta á tveimur árum til að sjá hvað er að gerast og hvernig þátttakendum, hverjum og einum, miðar. Það sem gerðist eftir sex mánuði í doktorsverkefninu hjá mér, eftir að við hættum þjálfuninni, var að margar lykilbreytur fóru halloka þegar þjálfuninni og aðhaldinu sleppti. Ég er nokkuð viss um að sagan mun endurtaka sig hér. Eitt besta dæmið er vöðvamassinn. Hann féll um leið og fólk fékk ekki meiri aðhlynningu í þjálfuninni. Í verkefninu höldum við aðhlynningunni áfram í að minnsta kosti tvö ár og sjáum stöðugleika eða bætingu þrátt fyrir hækkandi aldur þátttakenda. Við eigum mjög skýr dæmi um það hjá þátttakendum í Reykjanesbæ.

Það er eitt af okkar lykilmarkmiðum að gera fólkið sjálfbært á eigin þjálfun og styðja við það áfram með einum eða öðrum hætti. Þetta er lykilatriði. Þetta hefur orðið til þess að við sjáum vöðvamassann aukast hjá fólki sem er orðið 65 ára. Við sáum þetta einnig gerast hjá einstaklingi sem orðinn var 96 ára. Við erum að sjá blóðþrýsting lækka, fara úr háþrýsting  í eðlilegan þrýsting og nokkrir að draga úr notkun lyfja í samvinnu við sína lækna. Við erum að sjá jákvæðar breytingar við hverja mælingu, sem framkvæmd er á sex mánaða fresti, sér í lagi hjá þeim sem sinna æfingum eins og við leggjum upp með. Fylgja áætlunum okkar í auðmýkt og með jafnaðargeði. Við erum einnig að sjá fitumassann minnka þrátt fyrir að vöðvamassinn sé að aukast. Ég kalla þetta jákvæðan vöruskiptajöfnuð, þ.e.a.s. við erum að ýta fitumassanum út en á móti að auka við vöðvamassann. Við erum að sjá hreyfifærni batna og það sem meira er þá sjáum við blóðgildi eins og góða kólesterólið vera að hækka, blóðfituna lækka og blóðsykurinn einnig. Samstarfið við HSS hefur gert okkur það kleift að greina efnaskiptavillu og ráðleggja fólki að koma sér út úr vandanum. Þannig má ná fólki út úr sykursýki 2, sem er áunnin sykursýki, Við sjáum fólk færast úr efnaskiptavillu eða úr áhættuþáttum hjarta- og æðasjúkdóma. Þessu náum við fram með daglegri hreyfingu sem að verkefnið gengur í raun og veru út á. Áherslan er á daglega þolþjálfun eins og göngu og styrktarþjálfun tvisvar til þrisvar sinnum í viku. Þá fá þau góða ráðgjöf um næringu og heilsutengda þætti. Þátttakendur eru hjá okkur undir leiðsögn þrisvar sinnum í viku til að byrja með,“ sagði Janus. Hann vill þó alls ekki að fólk hætti eða dragi úr öðrum líkamlegum athöfnum sem það stundar. „Hvort sem það er sundleikfimi, badminton, golf, dans eða annað. Endilega halda því áfram en koma skipulagi á hreyfinguna.“

Aukin lífsgæði með hverju þrepi

Janus sagði megináhersluna hjá þeim vera að breyta eða bæta lífsstílinn með áherslu á styrktar- og þolþjálfun. Að kenna fólki á hjartað sitt og að byggja upp vöðvana er mikilvægt atriði. Hjartað er okkar helsti lífgjafi og það þarf að læra að stjórna því. „Þegar við eldumst þá töpum við vöðvamassa. Við náum hins vegar að seinka þessari hægfara vöðvarýrnun með markvissri styrktarþjálfun. Við þessa hreyfingu bætist svo við æskileg næring. Hún felst m.a. í því að nýta sem best íslenskt hráefni, mikinn fisk og próteinríkt fæði til við að byggja upp vöðvamassann aftur.

Áður en fólk byrjar í þjálfuninni fer það í nokkuð víðtækar mælingar í samvinnu við okkur og einnig höfum við verið við í samvinnu við Heilbrigðisstofnun Suðurnesja (HSS). Þeir hafa tekið að sér blóðmælingar en við mælum aðra þætti eins og hreyfifærni, jafnvægi, styrk, þol og lífsgæði. Við erum með nokkuð fullkominn skanna til að greina  líkamssamsetningu, þá sérstaklega vöðva- og fitumassa. Mælum einnig  blóðþrýsting og hvíldarpúls sem við síðan nýtum við að áætlaða ákefð í þjálfun út frá aldri viðkomandi þátttakenda. Við skoðum heilsutengdu lífsgæðin, mat þátttakenda á eigin heilsu, en það er atriði sem við höfum einmitt séð aukast með hverju sex mánaða tímabili. Það hefur verið mjög áhugavert að fylgjast með þeirri þróun. Gera verður ráð fyrir því að ekki sé hægt að bæta heilsu viðkomandi endalaust en við sjáum samt fólk á aldrinum 65 til 96 ára auka lífsgæðin sín með hverju 6 mánaða þrepi. Það er vissulega mjög ánægjulegt.“

Aldrei of seint að byrja

En hvað viltu segja við þá sem hafa aldrei æft neitt yfir æviskeiðið og telja ómögulegt að taka upp á því á gamals aldri?

„Þetta er í rauninni mýta og þá er aldurinn afstæður. Við þekkjum vel þennan hugsunarhátt en niðurstöður hafa sýnt okkur að hinir elstu geta með markvissri heilsueflingu öðlast hreyfigetu og afkastagetu þeirra sem eru 10-15 árum yngri. Gott dæmi er að sá elsti sem var hjá okkur fyrir þremur árum úr Reykjanesbæ og verður 99 ára á þessu ári toppaði ýmsar niðurstöður sínar sem margir héldu að væri ómögulegt. Ég spurði hann þegar hann varð búinnn að æfa hjá okkur í eitt ár og hann varð fyrir smá óhappi, þurfti að vera í gipsi í 7-8 vikur, hvort honum fyndist vera komið gott núna. Hvort hann vildi draga úr þjálfuninni? Það hélt hann nú ekki, „nei, nú hætti ég ekkert, þetta er rétt að byrja, sagði hann við mig.“  Hann hélt áfram að bæta sinn vöðvamassa, fitumassinn minnkaði verulega og honum leið mikið betur. Ekki nóg með það heldur var hann einnig kominn í góðan félagsskap sem honum þykir vænt um. Fólkið á þessum aldri er farið að hittast oftar, meira en það gerði áður. Það er hin hliðin á þessu verkefni, hinn jákvæði félagslegi þáttur. Hann er ekki síður mikilvægur, sérstaklega á þeim tíma þegar hætta er á að einangrast og jafnvel þunglyndi blasir við mörgu eldra fólki vegna einveru. Það er ekkert síður félagslegi þátturinn sem fær að blómstra en sá líkamlegi. Það er því aldrei of seint að byrja. Við getum ennþá bætt á okkur vöðvamassa og haft jákvæð áhrif á efnaskiptin með markvissri hreyfingu, bættum lífsstíl og vel ígrundaðri næringu. Með þessu drögum við einnig úr áhættuþáttum hjarta- og æðasjúkdóma.“

Janus sagðist þekkja vel að fólk á þessum aldri sé ekki vant heilsuræktarstöðvum. „Um 90% af okkar skjólstæðingum, bæði á Reykjanesbæ og víðar, höfðu aldrei komið inn á heilsuræktarstöð áður en það hóf þátttöku. Hvað þá að vinna svona markvisst eftir ákveðinni æfingaáætlun. En fólkið þarf ekki að hafa neinar áhyggjur, við erum orðin vön að vinna með þennan hóp, tökum vel á móti þeim, grínumst og glettumst og látum okkur heldur ekki leiðast. Gerum lóðin að bestu vinum okkar. Ef þú vilt búa lengur í sjálfstæðri búsetu á þessum aldri þá þarftu að leggja eitthvað af mörkum. Í dag er þetta orðið hluti af lífsstíl fólksins allan ársins hring.“

Ýmis nytsamleg fræðsluerindi

Ferlið sem boðið upp á er til tveggja ára. En þetta ferli er síbreytilegt. „Þessum tíma er skipt upp í fjögur sex mánaða tímabil. Við bjóðum upp á ýmis fræðsluerindi í hverju þrepi. Á tveimur árum eru þau um 16 erindi sem öll tengjast þáttum eldri borgara. Fyrir utan næringuna fáum við sérfræðinga til að flytja erindi um ýmsa heilsutengda þætti. Lyf og öldrunarlæknir sér til dæmis um lyf- og lyfjanotkun en stór hluti af okkar þátttakendum eru á blóðþrýstings- eða hjartalyfjum. Það er ekki sama hvenær þú tekur inn lyfin þegar hreyfing er annars vegar. Margir þeirra sem hafa verið lengst hjá okkur eru nú að draga úr notkun þeirra í samvinnu við sína lækna. Það er því að einhverju að stefna.

Fjárhagslegur sparnaður fylgir því verkefninu ekki síður en heilsufarslegur ávinningur. Við vinnum einnig með hugrækt, slökun og markmiðasetningu. Eftir að vinnuferli lýkur, svona í kringum 65 til 70 ára aldurinn, þá kemur oft tómarúm í lífshlaupið. Hvað tekur þá við? Til að nýta og njóta efri áranna þarf maður að vera vel á sig kominn. Þá kemur heilsueflingin til sögunnar sem hluti af því ferli,“ sagði Janus og nefndi fleiri fræðsluerindi. „Við fáum meðal annars einstaklinga frá Hjartavernd til að fjalla um hjarta- og æðasjúkdóma. Hvað er hægt að gera? Hvernig er hægt að fyrirbyggja þá? Og sýnum dæmi um slíkt. Við fáum heimilislækna í heimsókn og sjúkraþjálfara með jafnvægisæfingar og ýmsar æfingar fyrir stoðkerfið. Það er oft hættan að eldra fólk detti og brjóti sig en slíkt er hægt að fyrirbyggja eða draga úr afleiðingum með auknum styrk, bæði vöðva og beina.

Fyrir utan aukinn vöðvamassa sem annars tapast án styrktarþjálfunar þá þéttast beinin og styrkjast með slíkri þjálfun og bættri næringu. Það er því heilmikill ávinningur af heilsueflingu og kostnaðurinn er ekki mikill, ekki síst þegar bæjaryfirvöld greiða niður stóran hluta af kostnaði fyrir þátttakendur. Heilsuræktarstöðvarnar hafa tekið eldri þátttakendum vel og gefið afslátt af ársgjaldi svo um munar. Mjög sanngjarnt og rausnarlegt hjá þeim. Þátttökukostnaður fyrir einstakling með ársgjaldi í heilsurækt er ekki nema á bilinu sjö til átta þúsund krónur á mánuði þar sem bærinn kemur rausnarlega inn í verkefnið eins og áður sagði og hefur stutt það fjárhagslega. Einnig hefur sóknaráætlun Suðurnesja stutt fjárhagslega við verkefnið.“

Kynningarfundur miðvikudag

Verkefnið verður kynnt fyrir síðasta hópi sem tekinn verður inn mánudaginn 7. mars kl. 16:00 í Íþróttaakademíunni. Janus sagði alla velkomna þangað. „Hvort sem þeir væru yfir eða undir 65 eða 67 ára aldri. Á kynningarfundum höfum við farið yfir verkefnið og í hverju það er fólgið. Einnig sýnt dæmi um væntanlegan ávinning; niðurstöður þeirra sem þegar hafa lokið tveggja ára heilsueflingarferli. Opið er fyrir skráningar á slóðinni: janusheilsuefling.is/skraning. Viku eftir kynningarfund fara fram mælingar og viku síðar hefst svo fyrsta æfingarvikan.

Við erum með þolæfingar í Reykjaneshöllinni á föstudögum yfir vetrartímann en utandyra á vorin og sumrin. Á öðrum dögum er svo styrktarþjálfun í Sporthúsinu við Ásbrú. Þátttakendur fá æfingaáætlun sem þeir fylgja í tækjasalnum. Einnig fá þeir með sér heimaáætlun sem auðvelt er að fylgja aðra daga til að uppfylla alþjóðleg viðmið um daglega hreyfingu fyrir eldri borgara.“ Janus sagði þetta í rauninni sára einfalt, hreyfa sig daglega í góðum félagsskap og reyna að ná að meðaltali um 30 mínútum á dag auk tveggja til þriggja skipta í styrktarþjálfun. „Við förum rólega af stað og byggjum heilsuna upp stig af stigi. Finnum þjálfunarpúls fyrir hvern og einn. Kennum fólki á hjartað sitt og hvernig það á að hreyfa sig. Fólk skráir eða merkir svo við á heimaáætluninni, gerum það ábyrgt á eigin heilsu. Þátttakendur veita sjálfum sér, í samvinnu við okkur, ákveðið aðhald með framangreind markmið að leiðarljósi. Hluti af þessu getur verið sú hreyfing sem þú stundar í dag eins og að synda eða hjóla, dansa eða leika golf. Aðalatriðið er þá að reyna að hækka áreynsluna þannig að einstaklingurinn finni fyrir örlítilli mæði en samt ekki þannig að þú getir ekki haldið hreyfingunni þinni áfram og gefist upp.“

En verður maður að mæta núna eða er hægt að byrja hvenær sem er?

„Verkefnið er skipulagt þannig að þú ert tekinn inn á sex mánaða fresti. Það er meðal annars gert í tengslum við  reglubundnar mælingar á þessu tímabili, við uppafið og síðan á 6 mánaða fresti. Við leggjum mikla áherslu á þessar mælingar enda mjög viðamiklar en um leið leiðbeinandi fyrir hvern og einn. Þær veita einnig mikið aðhald. Þannig getum við og  hver þátttakendi fylgst með þörfum og árangri hverju sinni.

Tökum sem dæmi að þú ert með of háan blóðsykur. Kannski kominn upp í 8 mmol/ltr eða að þríglýseríðið eða blóðfitan er of há miðað við viðmiðunarmörk. Þá þurfum við að bregðast við, sérstaklega með breyttu mataræði og aukinni hreyfingu. Næringin er einn af stærri þáttunum hjá okkur. Við fáum næringarfræðinga til okkar með fræðsluerindi. Í öðru þrepi höfum við fengið inni í grunnskólunum og nýtt kennslueldhúsið, elda með hópnum. Þetta hefur gengið mjög vel. Svo fáum við næringarfræðing til okkar aftur seinna í ferlinu. Næringin er mjög stór þáttur í heilsueflingarferlinu fyrir utan þessa daglegu hreyfingu og styrktarþjálfunina.“

Janus sagði þjálfunina einstaklingsmiða þó unnið sé í hópum. „Við förum rólega af stað. Leggjum sérstaka áherslu á að að kenna fólki að lyfta lóðum og gera það rétt. Hver og einn er með sína þyngd sem hann ræður vel við. Þannig öðlast hann hæfni og færni til að bjarga sér síðar sjálfur. Það er nú lykillinn í þessu öllu. Að fólk öðlist hæfni í að efla eigin heilsu og að verða sjálfbær þegar kemur að heilsutengdum forvörnum. Þar koma fræðsluerindin sterk inn sem stuðningur við verklegu þjálfunina. Svo erum við með reynslumikla þjálfara og viljum skilja þessa þekkingu eftir í Reykjansbæ. Anna Sigríður Jónasdóttir heilsuþjálfari hefur leitt þessa vinnu í samvinnu við okkur í Reykjanesbæ með mjög góðum árangri. Hún sér um utanumhald og þjálfunina. Við komum svo reglulega í heimsókn, aðstoðum við þjálfun, mælingar og fræðslu.“

Milljarða sparnaður fyrir hið opinbera

Eru fleiri bæjarfélög í burðarliðnum?

„Það eru nokkur bæjarfélög búin að hafa samband við okkur en vegna Covid-19 höfum við haldið að okkur höndum. Annars er verkefnið nú í gangi í sex sveitarfélögum. Því miður er stjórnsýslan stundum svolítið seinvirk, fastheldin og veltir ekki alltaf fyrir sér langtíma ávinningi verkefna af þessum toga. Við höfum verið að vonast til að ríkið komi að málum og styrkti sveitarfélögin sem vilja fara inn í þetta ferli. Því miður samþykkti bæjarstjórn endalok þessa verkefnis fyrir stuttu síðan en ég bind vonir við að ný sveitarstjórn taki málið upp aftur og endurskoði þessa áætlun. Ég nefni einnig ríkið, ekki síður en sveitarfélögin, þar sem málaflokkurinn eldri borgarara er einnig hjá ríkinu og bundin í lög á sama hátt og hjá sveitarfélögum. Þetta er í raun þeirra skylda. Það eru ákveðnir þættir í málaflokknum sem eru sveitarfélaganna, en einnig ríkisins. Við viljum fá ríkið að borðinu, ekki síst þeirra vegna. „Rekstrarkostnaður í dag fyrir aðeins einn einstakling á dvalar- og hjúkrunarheimili er um þrettán til fimmtán milljónir króna á ári. Fyrir þessa upphæð getum við unnið með heilsueflingu fyrir 100 til 150 einstaklinga á ári. Þannig að sparnaðurinn fyrir ríkið er gríðarlegur ef við náum að seinka innlögn einstaklinga inn á dvalar- og hjúkrunarheimilin, þó ekki væri nema um eitt, tvö eða þrjú ár, hvað þá fimm til tíu ár.

Nýjar rannsóknir erlendis frá segja að hver króna sem þú fjárfestir í fyrirbyggjandi þáttum skili sér að lágmarki fjórtán sinnum til baka. Þetta passar vel. Við höfum til dæmis frá upphafi 2017 unnið með um 600 Reyknesinga yfir 65 ára aldri. Segjum sem svo að við náum að seinka þeim öllum um eitt ár inn á dvalar- og hjúkrunarheimili í Reyknanesbæ. Það þýðir gríðarlegan sparnað fyrir hið opinbera, ríkið þá sérstaklega. Sparnaðurinn yrði um  um 1,5 milljarð króna. Ef við náum að seinka þessum sex hundruð einstaklingum sem við höfum verið með í Reykjanesbæ um aðeins eitt ár inn á Nesvelli þá þýðir það um 7,8–9,0 milljarða króna sparnaður fyrir ríkið á hverju ári, aðeins í tengslum við þetta eina sveitarfélag. Stjórnendur bæjarins þurfa einnig að velta fyrir sér þeim sparnaði sem kæmi til í tengslum við heimilishjálp og/eða áframhaldandi búsetu þessa fjölda.

Ég bind enn vonir til þess að ríkið komi inn í verkefnið svo byggja megi áfram upp gott heilbrigðiskerfi hér á landi sem sækir grunn sinn í heilsutengdar forvarnir. Verkefni þetta er í raun „non-profit verkefni eins og þau eiga að vera innan heilbrigðiskerfisins.“ Það er ekki að skila okkur neinum arði í það minnsta ekki fjárhagslegum,“ sagði Janus sem vildi að lokum koma á framfæri þakklæti til bæjaryfirvalda í Reykjanesbæ fyrir einstaka samvinnu undanfarin ár.

„Ég er afskaplega þakklátur bæjaryfirvöldum hér að taka þátt í þessu með okkur þó ég sé um leið sorgmæddur við þá tilhugsun að verkefnið leggist af á svæðinu. Hér er svo skemmtilegt umhverfi, fólkið er einstakt og umhverfið einnig fyrir svona verkefni. Ég lékk á sínum tíma knattspyrnu við Guðna Kjartans, Rúna Júll, Kalla Hermanns, Gísla Torfa, Óla Júll, Marka-Jón og Einar svo einhverjir séu nefndir. Við töpuðum yfirleitt fyrir þessu gullaldarliði en komum ávallt aftur. Ég er því ekki alveg farin strax með verkefnið þó í það stefni. Þá á ég einnig sterkar rætur hingað á Suðurnesin, bæði í móður og föðurætt og það fólk er þrautseigt eins og ég. Bæjarfélagið er opið og skemmtilegt og eldri íbúar þess eiga að fá sömu umönnun og börnin þegar kemur að heilsueflingu og þjónustu. Eiga ekki að vera afgangsstærð. Ég hef ekki trúa á því að þeir séu eftirbátar annarra á landinu einnig í ljósi þess að tveir af forystusauðum bæjaryfirvalda sitja nú á þingi og annar þeirra með bakland í lýðheilsufræðum.“

Inga María Ingvarsdóttir:
Var ákveðin í að taka þátt í verkefninu

Hvenær byrjaðir þú í verkefninu?

Ég byrjaði í Janusarverkefninu í febrúarbyrjun 2020.

Hvað varð til þess að þú byrjaði í verkefninu?

Ég hafði fylgst með nokkrum vinum og kunningjum, sem tóku þátt í verkefninu og létu vel af því. Var ég því alveg ákveðin í að taka þátt þegar ég yrði 65 ára.

Hvernig hefur gengið?

Það hefur gengið alveg upp og ofan, þar sem Coronafaraldurinn skall fljótlega á eftir að ég byrjaði. Þjálfararnir stóðu sig hins vega mjög vel við að halda mér við efnið, með tölvupóstum og símtölum.

Finnur þú einhvern mun á þér og hvernig líður þér?

Mér hefur aldrei liðið betur, bæði hef ég styrkst og svo hef ég ekki haft eins gott þol og núna.

Hvað finnst þér verkefnið hafa gert fyrir þig?

Ég er meðvitaðri um mikilvægi þess að hreyfa mig og styrkja. Einnig hefur verkefnið hvatt mig til að setja mér markmið hvað varðar heilbrigðan lífsstíl. Þetta á örugglega eftir að nýtast mér í framtíðinni.

Gunnar Þór Jónsson:
Meðvitaðri en ég var

Hvenær byrjaðir þú í verkefninu?

Ég byrjaði í Heilsueflingu Janusar í febrúar 2020.

Hvað varð til þess að þú byrjaði í verkefninu?

Ég fór á fyrsta kynningarfundinn, sem haldinn var í Reykjanesbæ, en lét samt ekki verða af því að taka þátt fyrr en nokkrum árum síðar, þá aðallega fyrir hvatningu konunnar.

Hvernig hefur gengið?

Það hefur bara gengið mjög vel, þrátt fyrir alls konar höft vegna Covid. Þá vil ég nefna að starfsfólkið hans Janusar hefur verið alveg einstaklega duglegt að hvetja mann áfram við æfingar og hreyfingu.

Finnur þú einhvern mun á þér og hvernig líður þér?

Já, ég verð nú að viðurkenna að ég finn nokkurn mun á mér, sérstaklega hvað varðar styrk. Ég hafði t.d. aldrei farið að æfa í líkamsræktarstöð áður en ég byrjaði í verkefninu. Líðan mín er bara góð eftir þennan tíma og er ég nokkuð viss um að ég eigi eftir að halda áfram í ræktinni eftir þetta.

Hvað finnst þér verkefnið hafa gert fyrir þig?

Það sem verkefnið hefur gert fyrir mig er að ég er orðinn miklu meðvitaðri en ég var, um gildi hreyfingar og styrktaræfinga fyrir andlega og líkamlega líðan mína. Takk fyrir mig.