Græn jól hjá Gullu
Sumir borða ekki kjöt á jólum né heldur aðra daga ársins. Hvernig ætli það sé? Við ákváðum að forvitnast um jól hjá fjölskyldu einni sem við vitum að borðar aldrei kjöt. Það var forvitnileg heimsókn.
Guðlaug Helga Jónsdóttir er heimilisfræðikennari í Myllubakkaskóla og þriggja barna móðir. Drengirnir hennar eru Samúel 13 ára, Jakob 11 ára og Sigurður 10 ára. Gulla, eins og hún er oftast kölluð, er listakokkur en eldar þó aldrei kjöt handa sér eða fjölskyldu sinni. Það er hægt að laga einstaklega ljúffengan mat þrátt fyrir það.
Hvers vegna jurtaæta?
„Hmm,“ svarar Gulla hugsi, „þetta æxlaðist bara einhvern veginn svona. Ég er alls ekki fordómafull gagnvart fiski eða kjöti en þegar ég var 13 ára fór ég á heimavistarskóla þar sem jurtamatur var framreiddur og fannst mér það nokkuð gott. Seinna fór ég í nám til Bandaríkjanna og lærði þar heimilishagfræði en flestir í skólanum voru jurtaætur svo ég hélt bara áfram að borða jurtafæði þar. Það var bæði hagstætt að kaupa inn þannig mat og svo er hann verulega góður.“
Þeir sem borða jurtafæði hafa orð á því að þeim líði betur og verði ekki eins saddir og af kjötáti. Heilsusamlegt jurtafæði inniheldur alls konar próteinríkar baunir, heilkornavörur og grænmeti. Leggja þarf áherslu á að fá öll þau bætiefni sem eru í öðru fæði svo fólk verði kröftugt og hraust af matnum. Þeir sem vinna líkamlega erfiðisvinnu fá kannski ekki nógan kraft af jurtafæði. Þó hentar jurtafæði flestu fólki. Sumir hafa valið þá leið að blanda saman jurtafæði og fiskneyslu en það fer sérlega vel saman. Kjöt er þá bara á borðum til hátíðarbrigða. Fólk verður að kynna sér hvernig best er að útbúa jurtafæði til þess að fá öll þau bætiefni og næringarefni sem líkaminn þarf á að halda.
Gullu líður vel af jurtafæðinu og vill alls ekki skipta á því og kjöti. Hún kann listina að elda þennan mat og jólamaturinn er girnilegur hjá henni.
Fjölbreyttur matseðill á jólum
Gulla þarf ekki að vakna snemma á aðfangadag til að undirbúa matinn. Hún er svo skipulögð að maturinn er löngu tilbúinn og bíður í frystinum þar til á aðfangadag. Hún ber þá fram glutensteik með sveppasósu, fylltar bakaðar kartöflur, grænmetissalat og gestasalat. „Ég vakna seint á aðfangadag, reyni að sofa eins lengi og ég get!“, segir Gulla hressilega. „Dagurinn líður þannig að við hringjum í ættingja og heimsækjum þá sem eiga heima nálægt okkur. Svo tökum við okkur til í rólegheitum og förum alltaf í kirkju seinnipartinn, ómissandi þáttur af jólunum. Þegar við komum heim þá borðum við með foreldrum mínum, bróður og langömmu drengja minna. Gestirnir komu alltaf einu sinni með kjöt með sér því þeir eru ekki jurtaætur eins og við. En svo spurðu þau eitt sinn hvort þau mættu ekki líka borða matinn minn á jólum. Auðvitað! Nú elda ég allan veislumatinn en pabbi kemur með grænmetissalatið því hann ræktar gulrætur og býr til einstaklega gott salat. Langamma Rósa kemur alltaf með heimabakað laufabrauð úr rúgi. Þegar við erum öll búin að borða þá er gengið frá og stóra stundin rennur upp þegar pakkarnir eru opnaðir. Það er alltaf einn sem fær það hlutverk að lesa og afhenda pakkana. Skemmtilegt og vinsælt hlutverk á hverjum jólum. Vanalega eru allir svo saddir eftir kvöldmat að eftirrétturinn verður að bíða þar til búið er að opna pakkana, þá erum við tilbúin að borða hann.“
Handunnar jólagjafir
Gulla er þekkt fyrir annað en góða matargerð en það eru jólagjafirnar hennar. Hún er ekkert blávatn þegar kemur að þeim. Hún býr þær allar til sjálf og eru þær hverri annarri fallegri. Hún bæði sker út í tré og saumar litlar bútasaumsmyndir. Hún býr einnig til öll jólakortin sín. Henni finnst svo gaman að föndra. „Í júní um leið og skólinn er kominn í sumarfrí þá byrja ég að undirbúa jólagjafirnar. Ég fæ alltaf nýja hugmynd á hverju ári til þess að búa til og þetta tekur sinn tíma en ég er venjulega búin með allar jólagjafirnar í byrjun september nema fyrir strákana mína. Ég bíð venjulega með þær þar til í desember,“ segir Gulla, leyndardómsfull á svip.
Græn uppskrift frá Gullu
Heimalöguð ömmu glutensteik:
8 bollar instant glutenmjöl (eða spelti hveiti, fæst í heilsubúð)
4 bollar kalt vatn
-Hrært saman eins og deig, mótaðar litlar bollur og sett í soðið í tvo klukkutíma.
Soð:
12 bollar vatn
2-3 grænmetisteningar
4 msk sojasósa
2 tsk chili duft
2 stórir hvítlaukar
1 laukur
2 msk tartex (til í heilsubúð)
-Eftir að búið er að sjóða litlu bollurnar þá eru þær allar klofnar í helming. Þeim er síðan velt upp úr eggi og krydduðu raspi, t.d. Season All. Þetta er steikt á pönnu í olífuolíu.
Má annaðhvort bera þetta fram með sveppasósu eða hella sveppasósunni yfir steikurnar.
Bakaðar kartöflur:
-Eftir að kartöflurnar eru bakaðar er skorin hola í hverja kartöflu og innihaldið sett í skál ásamt sýrðum rjóma, rifnum osti, salti og pipar. Þetta hrært saman og sett í holu kartöflunnar aftur. Rifinn ostur yfir allt og bakað í ofni við 200°C í 20 mínútur.
Gestasalat (notast eins og sulta með mat):
1 pakki Jello (t.d. jarðarberja)
1 bolli sjóðandi vatn
-Þetta hrært saman og látið kólna aðeins, samt ekki látið stífna alveg.
Þá er einni dós af bláberjaskyri bætt við og einum pela af þeyttum rjóma.
Sett í fallega skál, kælt í 3-4 klst. Má svo geyma í kæli í nokkra daga.
Súkkulaðitoffíský (eftirréttur):
Gulla er aldrei með eins eftirrétt og í ár hefur hún ákveðið að bjóða upp á Súkkulaðitoffíský.
Marengsbotn:
6 eggjahvítur
1/2 tsk cream of tartar
salt á hnífsoddi
2 bollar sykur
-Stífþeytt í hrærivél og síðan smurt sem tveir botnar á smjörpappír.
Bakað við 140°C í 50-60 mínútur. Slökkt á ofninum og botnarnir kældir í honum.
Fylling:
2 bollar þeyttur rjómi
1/2 bolli flórsykur
1/3 bolli kakó
1/2 bolli Dajm súkkulaðibitar
-Hrært saman og sett á milli botna og ofan á. Kakan kæld í nokkra tíma.
Skreytt með Dajm, jarðarberjum og bláberjum.
Gleðileg jól og verði ykkur að góðu!
Guðlaug Helga Jónsdóttir er heimilisfræðikennari í Myllubakkaskóla og þriggja barna móðir. Drengirnir hennar eru Samúel 13 ára, Jakob 11 ára og Sigurður 10 ára. Gulla, eins og hún er oftast kölluð, er listakokkur en eldar þó aldrei kjöt handa sér eða fjölskyldu sinni. Það er hægt að laga einstaklega ljúffengan mat þrátt fyrir það.
Hvers vegna jurtaæta?
„Hmm,“ svarar Gulla hugsi, „þetta æxlaðist bara einhvern veginn svona. Ég er alls ekki fordómafull gagnvart fiski eða kjöti en þegar ég var 13 ára fór ég á heimavistarskóla þar sem jurtamatur var framreiddur og fannst mér það nokkuð gott. Seinna fór ég í nám til Bandaríkjanna og lærði þar heimilishagfræði en flestir í skólanum voru jurtaætur svo ég hélt bara áfram að borða jurtafæði þar. Það var bæði hagstætt að kaupa inn þannig mat og svo er hann verulega góður.“
Þeir sem borða jurtafæði hafa orð á því að þeim líði betur og verði ekki eins saddir og af kjötáti. Heilsusamlegt jurtafæði inniheldur alls konar próteinríkar baunir, heilkornavörur og grænmeti. Leggja þarf áherslu á að fá öll þau bætiefni sem eru í öðru fæði svo fólk verði kröftugt og hraust af matnum. Þeir sem vinna líkamlega erfiðisvinnu fá kannski ekki nógan kraft af jurtafæði. Þó hentar jurtafæði flestu fólki. Sumir hafa valið þá leið að blanda saman jurtafæði og fiskneyslu en það fer sérlega vel saman. Kjöt er þá bara á borðum til hátíðarbrigða. Fólk verður að kynna sér hvernig best er að útbúa jurtafæði til þess að fá öll þau bætiefni og næringarefni sem líkaminn þarf á að halda.
Gullu líður vel af jurtafæðinu og vill alls ekki skipta á því og kjöti. Hún kann listina að elda þennan mat og jólamaturinn er girnilegur hjá henni.
Fjölbreyttur matseðill á jólum
Gulla þarf ekki að vakna snemma á aðfangadag til að undirbúa matinn. Hún er svo skipulögð að maturinn er löngu tilbúinn og bíður í frystinum þar til á aðfangadag. Hún ber þá fram glutensteik með sveppasósu, fylltar bakaðar kartöflur, grænmetissalat og gestasalat. „Ég vakna seint á aðfangadag, reyni að sofa eins lengi og ég get!“, segir Gulla hressilega. „Dagurinn líður þannig að við hringjum í ættingja og heimsækjum þá sem eiga heima nálægt okkur. Svo tökum við okkur til í rólegheitum og förum alltaf í kirkju seinnipartinn, ómissandi þáttur af jólunum. Þegar við komum heim þá borðum við með foreldrum mínum, bróður og langömmu drengja minna. Gestirnir komu alltaf einu sinni með kjöt með sér því þeir eru ekki jurtaætur eins og við. En svo spurðu þau eitt sinn hvort þau mættu ekki líka borða matinn minn á jólum. Auðvitað! Nú elda ég allan veislumatinn en pabbi kemur með grænmetissalatið því hann ræktar gulrætur og býr til einstaklega gott salat. Langamma Rósa kemur alltaf með heimabakað laufabrauð úr rúgi. Þegar við erum öll búin að borða þá er gengið frá og stóra stundin rennur upp þegar pakkarnir eru opnaðir. Það er alltaf einn sem fær það hlutverk að lesa og afhenda pakkana. Skemmtilegt og vinsælt hlutverk á hverjum jólum. Vanalega eru allir svo saddir eftir kvöldmat að eftirrétturinn verður að bíða þar til búið er að opna pakkana, þá erum við tilbúin að borða hann.“
Handunnar jólagjafir
Gulla er þekkt fyrir annað en góða matargerð en það eru jólagjafirnar hennar. Hún er ekkert blávatn þegar kemur að þeim. Hún býr þær allar til sjálf og eru þær hverri annarri fallegri. Hún bæði sker út í tré og saumar litlar bútasaumsmyndir. Hún býr einnig til öll jólakortin sín. Henni finnst svo gaman að föndra. „Í júní um leið og skólinn er kominn í sumarfrí þá byrja ég að undirbúa jólagjafirnar. Ég fæ alltaf nýja hugmynd á hverju ári til þess að búa til og þetta tekur sinn tíma en ég er venjulega búin með allar jólagjafirnar í byrjun september nema fyrir strákana mína. Ég bíð venjulega með þær þar til í desember,“ segir Gulla, leyndardómsfull á svip.
Græn uppskrift frá Gullu
Heimalöguð ömmu glutensteik:
8 bollar instant glutenmjöl (eða spelti hveiti, fæst í heilsubúð)
4 bollar kalt vatn
-Hrært saman eins og deig, mótaðar litlar bollur og sett í soðið í tvo klukkutíma.
Soð:
12 bollar vatn
2-3 grænmetisteningar
4 msk sojasósa
2 tsk chili duft
2 stórir hvítlaukar
1 laukur
2 msk tartex (til í heilsubúð)
-Eftir að búið er að sjóða litlu bollurnar þá eru þær allar klofnar í helming. Þeim er síðan velt upp úr eggi og krydduðu raspi, t.d. Season All. Þetta er steikt á pönnu í olífuolíu.
Má annaðhvort bera þetta fram með sveppasósu eða hella sveppasósunni yfir steikurnar.
Bakaðar kartöflur:
-Eftir að kartöflurnar eru bakaðar er skorin hola í hverja kartöflu og innihaldið sett í skál ásamt sýrðum rjóma, rifnum osti, salti og pipar. Þetta hrært saman og sett í holu kartöflunnar aftur. Rifinn ostur yfir allt og bakað í ofni við 200°C í 20 mínútur.
Gestasalat (notast eins og sulta með mat):
1 pakki Jello (t.d. jarðarberja)
1 bolli sjóðandi vatn
-Þetta hrært saman og látið kólna aðeins, samt ekki látið stífna alveg.
Þá er einni dós af bláberjaskyri bætt við og einum pela af þeyttum rjóma.
Sett í fallega skál, kælt í 3-4 klst. Má svo geyma í kæli í nokkra daga.
Súkkulaðitoffíský (eftirréttur):
Gulla er aldrei með eins eftirrétt og í ár hefur hún ákveðið að bjóða upp á Súkkulaðitoffíský.
Marengsbotn:
6 eggjahvítur
1/2 tsk cream of tartar
salt á hnífsoddi
2 bollar sykur
-Stífþeytt í hrærivél og síðan smurt sem tveir botnar á smjörpappír.
Bakað við 140°C í 50-60 mínútur. Slökkt á ofninum og botnarnir kældir í honum.
Fylling:
2 bollar þeyttur rjómi
1/2 bolli flórsykur
1/3 bolli kakó
1/2 bolli Dajm súkkulaðibitar
-Hrært saman og sett á milli botna og ofan á. Kakan kæld í nokkra tíma.
Skreytt með Dajm, jarðarberjum og bláberjum.
Gleðileg jól og verði ykkur að góðu!
