Wilson Muuga: Sandgerðingum þökkuð þolinmæðin

Umhverfisstofnun hefur unnið samantekt um aðgerðir á strandstað Wilson Muuga, nú þegar skipið er á brott úr Hvalsnesfjöru. Þar er atburðarásin rakin frá því skipið strandar og þar til það náðist á flot. Sandgerðingum og örðum eru færðar sérstakar þakkir fyrir samstarf og þolinmæði. Samantektin er meðfylgjandi en hana er að finna á vef Umhverfisstofnunar.
 
Flutningaskipið Wilson Muuga strandaði við Hvalsnes aðfaranótt 19. desember 2006. Um borð í skipinu voru 145 tonn af svartolíu og 33 tonn af annarri olíu.Var í upphafi óttast að olía úr skipinu gæti komist út í umhverfið og valdið mengunarslysi og var strax hafist handa við að gera ráðstafanir til að fjarlægja olíuna úr skipinu. Tókust þær aðgerðir giftusamlega og litil olía komst út í umhverfið og olli hverfandi skaða. Í mars tilkynnti Umhverfisráðherra að samkomulag hefði náðst við eigendur skipsins um að fjarlægja það af strandstað og var skipið dregið á haf út þann 17. apríl. Þar með lauk eftirlitshlutverki Umhverfisstofnunar og umsjón með mengunarhættu á strandstað.

Þegar Wilson Muuga strandaði aðfaranótt 19. desember sl. voru aðstæður mjög slæmar á strandstað, vaxandi straumur, áhlaðandi og mikill vindur. Spáð var áframhaldandi roki næstu daga. Um borð í skipinu voru um 145 tonn af svartolíu, 70 tonn í botntönkum, 60 tonn í hliðartönkum og um 15 tonn í dagtanki. Einnig voru í skipinu 17 tonn af dísilolíu, 16 tonn af smurolíu, glussa og líkum efnum. Umhverfis strandstað Wilson Muuga eru viðkvæm svæði og sérlega mikilvæg fyrir fjölmarga fuglastofna allan ársins hring. Fyrir sunnan eru Ósabotnar með leirusvæði sem fuglar sækja mikið í og fyrir norðan eru fjölsótt fjörusvæði norður fyrir Garðskaga. Ljóst var að olíumengun á þessu svæði gæti haft alvarleg áhrif á fuglalíf.

Starfsmenn á vegum Umhverfisstofnunar fóru eins fljótt og hægt var um borð með þyrlu Landhelgisgæslu Íslands til að meta ástand skipsins og kanna hvernig haga ætti verkum við að tæma skipið af olíu. Í ljós kom að ástand skipsins var að mestu gott en botn þess var greinilega illa farinn. Botntankar voru rifnir en sjór hélt olíunni uppi. Fyrstu dagana var einungis hægt að vera við vinnu um borð í skipinu örfáar stundir á dag vegna veðurs, lítillar dagsbirtu og óvissu um að skipið væri stöðugt og hvort það myndi liðast í sundur. Fljótlega var þó komist að þeirri niðurstöðu að skipið sæti stöðugt og allar líkur á því að svo myndi vera um þó nokkurn tíma. Á háfjörunni síðdegis á Þorláksmessu vatnaði undan botngeymum skipsins og varð þá vart svartolíuleka. Lá olíutaumur í átt til lands.

Aðstæður gáfu loks færi á aðgerðum um borð í Wilson Muuga þann 26. desember og var þá þegar hafist handa við að hreinsa olíuna úr skipinu og stóð sú törn sleitulaust í nær 30 klukkustundir.  Strax var ráðist í að setja einstreymisloka á öndunarop sem lágu frá botngeymunum upp í aftari lest skipsins  Á flóði sá sjórinn svo um að þrýsta olíunni úr botntönkunum og upp í lestina. Fulltrúar frá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja og Umhverfisnefnd Sandgerðis skoðuðu fjörur við strandstað og í næsta nágrenni og sáu olíubrák um kílómetra á lengd og um 200 metra breiða. Brákin var ekki samfelld en þó hafði olía safnast í einstökum víkum. Við fjörukönnun sást enginn olíublautur fugl en vegna mikils fuglalífs var mikil hætta á að fugl myndi lenda í þessari olíu. Með flóði og auknu brimi samfara vaxandi vindi jókst hreinsimáttur náttúrunnar og því sáu náttúruöflin um að dreifa olíunni og brjóta hana niður. Að morgni 28. desember var lokið við að tæma olíu úr aðgengilegum tönkum flutningaskipsins, smurningu, glussaolíu og öðrum olíuleifum sem fundust. Í allt var dælt um 92 tonnum af olíu í land. Eftir í skipinu var olíublandaður sjór í lestarrými sem hækkandi sjávarstaða á flóði hafði þrýst þangað úr rifnum botntönkum í gegnum einstreymislokana.

Eftir áramótin var unnið áfram að því að ná olíu sem eftir var í botntönkunum sem flóðið hafði þrýst til viðbótar upp í lestina, en þaðan var olíunni dælt í tanka á þilfarinu og þeir síðan fluttir í land með þyrlu. Þessi aðgerð tókst framar vonum því að með þessari aðferð náðust ríflega 50 tonn af svartolíu. Lítil sjáanleg ummerki hafa fundist um olíumengun í fjörum í nágrenni við strandstaðinn enda tókst að langmestu leyti að koma í veg fyrir olíuleka frá skipinu á strandstað.

Eitthvað af olíu fór í sjóinn þegar skipið strandaði en óveður og mikill sjógangur fyrstu sólarhringanna eftir strandið urðu til þess að koma olíunni á haf út, þynna hana og brjóta niður. Smávægilegur olíuleki á Þorláksmessu hvarf sömuleiðis í hafrót enda sáust engir olíublautir fuglar á svæðinu í hinni árlegu fuglatalningu Náttúrufræðistofnunar Íslands helgina 6.-7. janúar. Hins vegar sást eitthvað af olíublautum fugli eftir annan smáleka í febrúar 2007. Var ljóst að olía hafði sest í þara í fjöru við Gerðakotstjörn og var hreinsunarstarf þegar skipulagt af hálfu Umhverfistofnunar og var Blái herinn fenginn til starfans. Wilson Muuga var því á þessum tímapunkti tæmt af olíu eins og hægt var að ná með góðu móti. Í allt voru ríflega 150 tonn af svartolíu, smurolíu og glussa  tekin úr skipinu frá því að aðgerðir Umhverfisstofnunar hófust. Þrátt fyrir þetta var talið mjög líklegt að einhverja olíu væri enn að finna milli þverbanda í botntönkum skipsins og skyldi fylgst með því þegar skipið yrði fjarlægt.

Síðari hluta marsmánuðar unnu starfsmenn Bláa hersins tvær helgar  að hreinsun þara úr fjörum í nágrenni strandstaðar og voru alls fjarlægð ríflega 23 tonn af olíumenguðum þara. Var honum handmokað upp í fiskikör sem þyrla Landhelgisgæslunnar flutti síðan upp á land þaðan sem hann var keyrður í sorpeyðingarstöð.

Í lok mars náðist samkomulag milli eigenda skipsins og umhverfisráðunetis að reynt yrði að fjarlægja skipið af strandstað með því að draga það á sjó út og var í upphafi stefnt að því að þetta yrði gert dagana 16.-18. maí á stórstraumsflóði. Var strax hafist handa við þétta skipið og létta það fyrir brottflutninginn. Gekk þessi vinna mun hraðar fyrir sig en ætlað var í upphafi og á stórstraumsflóði þann 17. apríl var skipið dregið á flot og þaðan til hafnar í Hafnarfirði. Herma síðustu fregnir að útgerð skipsins hafi selt það til Líbanon þar sem gera á skipið haffært að nýju.

Við brottflutning skipsins fór einhver olía í sjóinn eins og búist hafði verið við en það var hverfandi magn sem skapaði enga bráðahættu og var hreinsun að fullu lokið 22. apríl.

Umhverfisstofnun vill þakka öllum sem lagt hafa hönd plóginn við dælingu og hreinsun til þessa fyrir einstaklega vel unnin störf undir erfiðum kringumstæðum og telur stofnunin að með faglegum og yfirveguðum vinnubrögðum hafi verið komið í veg fyrir hugsanlegan umhverfisskaða vegna strandsins. Sérstakar þakkir fá starfsmenn Olíudreifingar og Framtaks sem unnu sín verk af ábyrgð, dug, þolinmæði og gífurlegu úthaldi. Einnig ber að nefna  mjög gott samstarf við félaga í Slysavarnarfélaginu Landsbjörgu, þyrluáhafnir og starfsfólk Landhelgisgæslu, Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja, lögregluna og Nesskip.  Jafnframt þakkar Umhverfisstofnun bæjarstjóra og bæjarstjórn, starfsmönnum og íbúum Sandgerðis fyrir samstarf og þolinmæði. Þeir eru mun fleiri sem Umhverfisstofnun hefur átt ánægjulegt samstarf við vegna þessa máls sem of langt mál er að telja hér.