Ofboðslega skemmtilegt þótt maður horfi upp á ýmislegt erfitt

-Tæplega 30 þúsund heimavitjanir í fyrra. Að geta komið í vinnuna og fengið smá hjálp með sjálfa sig hjálpar mjög mikið til, segir Margrét Blöndal hjúkrunarfræðingur.

Þjónusta heimahjúkrunar á Suðurnesjum hófst árið 1975. Þá var heilsugæslan á neðri hæð í húsnæði Arnbjörns Ólafssonar heimilislæknis við Skólaveg. Heimahjúkrun er lögbundin þjónusta þar sem markmiðið er að veita hjúkrun fyrir einstaklinga sem eiga ekki heimangengt vegna heilsubrests og/eða skerta færni. Þannig er þeim gert kleift að dvelja heima eins lengi og unnt er. Einnig má geta þess að heimahjúkrun starfar einnig sem heimahlynning en sú starfsemi lýtur að líknandi meðferð í heimahúsi. Margrét Blöndal hjúkrunarfræðingur stýrir 16 kvenna hópi, sjö hjúkrunarfræðingum og 10 sjúkraliðum, sem hefur sinnt allt að 170 skjólstæðingum í öllum sveitarfélögum á Suðurnesjum, utan Grindavíkur. Stærsti hluti skjólstæðinga eru aldraðir en yngstu eru allt til nýfæddra barna.

Aðstaða heimahjúkrunarinnar á HSS er heimilisleg og blaðamaður tekur sérstaklega eftir því hvað starfsfólkið er hlýlegt og brosmilt. Fjórir hjúkrunarfræðingar starfa sem teymisstjórar og fara þeir í fyrstu vitjun í sínu hverfi og skipuleggja hjúkrunina. „Skipulagið okkar virkar vel, við tökum viku fyrir í einu. Sjúkraliðarnir vinna styttri vinnudag og fara oftast í vitjanir fyrir hádegi, stundum með okkur. Sjúkraliðar vinna svo einnig á kvöldvöktum. Hjúkrunarfræðingarnir fara í vitjanir og koma svo til baka með úrlausnarefni. Þetta geta verið mál eins og að panta hjálpartæki, fara yfir rannsóknarniðurstöður og meta hvort þörf sé á að læknir skoði þær, ráðfæringar við lækna vegna ýmissa mála, símtöl við sérfræðinga og aðrar stofnanir. Við lendum oft í því að senda mikið veikt fólk í okkar þjónustu á bráðamóttöku og í innlögn. Við skipuleggjum einnig hvíldarinnlangir í samráði við deildina,“ segir Margrét og bætir við að góð samvinna sé við aðrar deildir eins og rannsókn, sjúkraþjálfun, D-deildina, röntgen,  bráðamóttöku og heilsugæslulækna. „Við erum alltaf að meta og endurmeta. Landfræðilega eru Suðurnesin vel til þess fallin að veitt sé góð heimaþjónusta. En heimaþjónusta er bæði heimahjúkrun og félagsleg þjónusta. „Við höfum svo góða stærð; gott svæði, frekar stuttar vegalengdir og við eigum að geta veitt framúrskarandi þjónustu á sjúkrahúsinu og í heimahúsum. Það er einstakt fólk sem starfar hér, flestir úr samfélaginu á staðnum og því með mikla tengingu við það.“

Samfélagið eldist og veikist

Margrét kynntist heimahjúkruninni árið 2002 þegar hún vann sem sjúkraliði og sá hversu miklu máli þessi þjónusta skiptir fyrir íbúa á svæðinu. „Flestir skjólstæðinga okkar eru aldraðir en aldraðir eru líka margir hverjir orðnir svo veikir; með undirliggjandi hjarta- og æðasjúkdóma, sykursýki, gigt, verki, andlega sjúkdóma og krabbamein.“ Einnig hafi heilabilunartilfellum meðal aldraðra fjölgað mikið. „Fólk verður eldra en tíðni langvinnra sjúkdóma eykst með auknum aldri. Við erum með samfélag sem er að eldast og þörfin fyrir hjúkrun eykst um leið. Starfsfólk heimahjúkrunar sinnir alltaf veikasta fólkinu úti í samfélaginu,“ segir Margrét. Félagsþjónustan á vegum sveitarfélaganna er einnig til staðar en hún sinnir einstaklingum sem þurfa aðstoð við heimilishald, athafnir daglegs lífs o.fl. vegna færniskerðingar.

Tæpar 30 þúsund vitjanir

Heimahjúkrun var áður fyrr eingöngu veitt á virkum dögum og sá einn hjúkrunarfræðingur um að veita þá þjónustu. Árið 1978 flutti heilsugæslan í núverandi húsnæði og árið 1995 veitti heimahjúkrun þjónustu alla daga, kvöld og helgar ársins og fjöldi starfsmanna var samtals 5,6 stöðugildi sem skiptust á 7 manns; 2 hjúkrunarfræðinga, tvo sjúkraliða og 3 ófaglærða starfsmenn. Heildarfjöldi vitjana það ár voru 7252. Á biðlista í brýnni þörf fyrir vistun á hjúkrunardeild voru 14 manns árið 1995 og 23 manns í „byrjunarþörf fyrir dvalarrými“. Margrét segir fjölda skjólstæðinga hafa undanfarin ár verið stöðugan í kringum 150 en hann hafi síðan farið upp í um 170 þegar opnaðist fyrir hvíldarinnlagnir fyrir ári síðan. Fjöldi vitjana hefur stökkbreyst síðan 1995 en árið 2014 voru farnar tæpar 30 þúsund vitjanir til 434 skjólstæðinga. „Við erum sautján núna, sjö hjúkrunarfræðingar og tíu sjúkraliðar og er þjónustan veitt alla daga og öll kvöld allt árið um kring“. Þá hafa breytingar orðið í heilbrigðisþjónustu undanfarin ár og er t.d. skárningakerfi orðið betra og opnara á milli stofnanna. „Þetta skiptir svo miklu máli og einfaldar vinnuna okkar tölvert.“

Fjölbreytt og mannlegt starf

Margrét segir starf sitt vera afar fjölbreytt og að mannlegi þátturinn og samskiptin séu stærsti hlutinn. „Mér finnst það ofboðslega skemmtilegt þótt maður horfi upp á ýmsilegt erfitt. Til að okkur líði vel þá tölum við mikið saman og myndast hefur góð samkennd innan hópsins. Hér á okkur að líða vel. Sumar vitjanir eru erfiðari en aðrar.“ Aðspurð segir Margrét að hún og samstarfskonur finni fyrir mjög miklu þakklæti. „Við fáum endurgjöf frá fólkinu sem er í þjónustu hjá okkur. Það er þetta öryggi sem skiptir svo miklu máli. Að fólk upplifi sig öruggt og geti vitað hvert það á að leita. Enda höfum við lent í því að fólk leitar til okkar um alls konar mál sem tengist ekki endilega heimahjúkrun.“ Þá finnst henni endurmenntun einnig vera mikilvæga fyrir starfsfólk heimahjúkrunar. „Það er svo nærandi að ná í þekkingu og spegla okkur í öðrum“.

Aðstæður og aðstandendur vega þungt

Eins og gefur að skilja eru aðstandendur einnig alltaf stór þáttur í því að fólk geti verið veikt heima. „Það fer allt eftir fjölskyldumynstri, aðstæðum og ýmsu öðru. Við höfum verið að veita líknandi meðferð í heimahúsum frá því Sigurður Árnason krabbameinslæknir byrjaði hér árið 2003. Sú þjónusta er opin bók á þann hátt að þarfir og aðstæður eru metnar hjá hverjum og einum og snýst þjónustan um samvinnu og handleiðslu,“ segir Margrét. Spurð hvort það þurfi ekki góða mannþekkjara í slík störf segir Margrét svo vera. „Þær sem starfa hér eru mjög reyndar, við vinnum teymisvinnu og tölum mikið saman. Við vinnum saman sem ein heild og berum saman bækur okkar til að vera á sömu blaðsíðu. Þannig hjálpum við hver annarri og erum til staðar. Við hvetjum líka hvor aðra til að létta á sér. Það koma slæmir dagar og vikur hjá öllum og það getur eðlilega komið þreyta í mannskapinn. Heimilin geta verið ólík og aðstæður. Oft þarf að skipta um gír; fara úr mikilli sorg á einum stað þar sem er deyjandi einstaklingur og yfir á annað heimili þar sem aldraður einstaklingur þarf létta aðstoð og stuðning við athafnir daglegs lífs.“

Yngstu skjólstæðingarnir nýfæddir

Yngstu skjólstæðingar heimahjúkrunar hafa verið allt niður í nokkurra daga ungabörn. Eins og fram hefur komið sinnir heimahjúkurn öllum aldurshópum, oft börnum, en verkefnin eru mjög mismundi, allt frá næringu og/eða lyfjagjöf í æð yfir í aðstoð við böðun. Margrét segir störf hjúkurnarfræðinga heimahjúkrunar snúast að miklu leyti um það að aðstoða skjólstæðinga að lifa með langvinna sjúkdóma. „Þeir þurfa að öðlast færni í því að þekkja sjúkdómseinkenni sín og hvað það er í þeirra lífsstíl sem hægt er að breyta til þess að líða betur. Hreyfing er t.d. mjög mikilvægur þáttur í því að líða betur“. Það fari síðan eftir sambandinu sem myndast hversu mikið skjólstæðingur opni sig og sé tilbúinn að fræðast um sjúkdóminn og einkennin. „Við erum bara duglegar að leita okkur upplýsingar. Það getur verið að fólki líði betur með einhverjum starfsmanni en öðrum og treysti honum betur og verður þá opnara. Við vinnum í teymisvinnu með læknum og og metum hvar læknisþjónustan tekur við af okkar þjónustu. Þegar um er að ræða líknandi meðferð þá erum við í sambandi við Sigurð lækni. Eftir andlát í heimahúsi fylgjum við maka/aðstandendum eftir með samtali eftir um það bil sex vikur. Einnig má geta þess að Heilbrigðisstofnun Suðurnesja, í samstarfi við prestana í Keflavíkursókn, bauð aðstandendum allra þeirra sem létust á HSS og í heimahús á árinu, til samverustundar á allra heilagra messu í fyrra. Eftir samverustund var boðið upp á kaffi í safnaðarheimilinu sem starfsfólk d-deildar sá um að útbúa. Margir lýstu ánægju sinni með þessa samverustund og er fyrirhugað að þetta sé komið til með að verða áfram,“ segir Margrét að lokum.

Hluti starfsfólks heimahjúkrunar Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja.