Lúsin komin af stað, eina ferðina enn
Lús hefur komið upp í skólum og leikskólum bæjarins, eins og hún gerir reglulega. Það er ekkert við þennan leiðindagest að gera annað en að kemba hann burt og vona að hann komi ekki aftur. Til fróðleiks fyrir þá sem hafa áhuga á lúsinni, þá eru hér fyrir neðan upplýsingar af www.doktor.is eftir Þórólf Guðnason barnalækni.Hvað er lús?
Lús er sníkjudýr sem sýgur blóð úr húðinni. Þrjár tegundir lúsa hafa aðlagað sig að manninum, höfuðlús, líkamslús og flatlús. Lýsnar geta allar lifað á fólki, nema líkamslúsin sem lifir í fötum.
* Höfuðlúsin er algengust hjá börnum í skólum eða á barnaheimilum.
* Flatlús er algengust hjá ungu fólki.
* Líkamslús er mjög sjaldgæf hér á landi en getur búið um sig hjá þeim sem hafa tamið sér slæmar hreinlætisvenjur.
Einkennin eru kláði, sama hvaða tegund lúsa er um að ræða. Meðhöndlun höfuðlúsa og flatlúsa er svæðisbundin þ.e.a.s. efni eru borin á sýkt svæði en meðhöndlun líkamslúsa felst í bættum hreinlætisvenjum. Það er ekki hættulegt að fá lús.
* Hver er orsökin?
Höfuðlús:
* Smitast bæði við beina og óbeina snertingu.
* Yfirleitt smitast lúsin við snertingu tveggja hausa, t.d. við leik barna. Hún getur einnig smitast ef skipst er á fötum t.d. húfu, trefli, jakka o.s.frv. eða ef sama greiða eða bursti er notaður.
* Höfuðlúsin er u.þ.b. þrír millimetrar á lengd og grá að lit. Hún lifir í hársverðinum þar sem hún festir eggin sín (nitina) við hárin.
* Kláði byrjar yfirleitt viku eftir smit.
* Athugið að lúsin getur lifað í 1-2 daga án þess að vera í snertingu við líkamann.
Líkamslús: Líkist höfuðlúsinni í útliti en lifir og fjölgar sér í fötum.
Flatlús:
* Smitast yfirleitt við samfarir eða við náið samneyti. Hún getur einnig smitast við óbeina snertingu t.d. af rúmfötum en hún er mjög sjaldgæf.
* Flatlúsin er u.þ.b. 1,5 mm löng. Hún lifir í skapahárunum en getur einnig verið í handakrikunum.
* Ef líkamshárvöxturinn er mikill getur hún breiðst út um líkamann, einnig í skegg og augnhár.
Þessar þrjár tegundir lúsa hafa aðlagað sig mannslíkamanum og lifa eingöngu á honum. Þær setjast því ekki að á hundum, köttum eða öðrum gæludýrum.
* Hver eru einkennin?
* Kláði.
* Höfuðlús: veldur kláða í hársverði, sérstaklega í hnakka, hún getur einnig borist út í skeggrótina.
* Líkamslús: veldur kláða á líkama, sérstaklega á baki.
* Flatlús: veldur kláða umhverfis kynfæri og í handarkrikum ef hún hefur búið um sig þar. Litlir bláir blettir myndast þar sem lúsin hefur bitið.
* Ef hársvörðurinn er skoðaður með góðu ljósi má sjá eggin (nitina) og jafnvel lýsnar líka.
* Ráðleggingar
* Ef grunur leikur á að lús sé í fötum, húfum, treflum o.þ.h. skal þvo þau í þvottavél, við 60 gráðu hita.
* Föt sem ekki þola þvott er hægt að frysta yfir nótt.
* Leggið greiður og bursta í sápuvatn.
* Allir í fjölskyldunni og þeir sem fjölskyldan umgengst mest skulu skoðaðir. Skoðið hvern einstakling nokkrum sinnum.
* Látið skóla eða dagheimili vita. Hleypið ekki barninu út fyrr en meðferð er hafin.
Undir venjulegum kringumstæðum er ekki nauðsynlegt að senda barnið heim sama dag og lúsin finnst. Mikilvægara er að láta foreldra vita og hefja meðferð. Besta meðferðin er að finna öll börn sem eru með lús sama dag og hefja meðferð samtímis. Ef endurteknar meðferðir virka ekki sem skyldi er gott að greiða barninu daglega með lúsakambi. Hárnæring auðveldar þetta verk.
* Ef um líkamslús er að ræða, skal leggja fötin í 60 gáðu heitt vatn í 2 klukkutíma. Æskilegt er að það sé gert þrjá daga í röð og síðan aftur eftir viku.
* Hægt er að greina lúsaegg frá flösu með því að strjúka tveimur fingrum í gegnum hárið. Flasan losnar frá hárinu en það gerir nitin ekki.
* Hvernig greinir læknir sjúkdóminn?
Yfirleitt er meðferð hafin án þess að hafa samband við lækni. Annars er sjúkdómsgreiningin byggð á einkennunum og lúsinni sjálfri.
* Batahorfur
Lús er yfirleitt skaðlaus. Hinsvegar getur mikið klór valdið sýkingum og /eða sárum í hársverðinum. Lús getur borið með sér sjúkdóma, þetta á einkum við ef um er að ræða stríð eða lönd þar sem almennu hreinlæti er ábótavant.
* Hver er meðferðin?
Meðferð á höfuðlús:
* Sérstakt sjampó eða fljótandi áburður.
* Endurtakið meðferðina eftir eina viku. Þannig er ólíklegra að einstaklingur sem hefur meðferð seinna smiti ykkur. Meðferðin verður einnig virkari
* Lúsin getur kviknað aftur stuttu eftir meðferð. Það getur stafað af því að meðferðinni hefur ekki verið fylgt nægilega vel eftir eða að nýtt smit hefur átt sér stað.
* Einnig getur lúsin myndað þol gegn meðferðinni en það er sjaldgæft.
* Fylgið leiðbeiningum um notkun sjampós eða áburðar nákvæmlega .
* Hægt er að nota lúsakamb, en það er erfitt og tímafrekt og kamburinn ræður illa við nitina.
* Skynsamlegt er að meðhöndla alla fjölskyldumeðlimi í einu.
Meðferð á líkamslús:
* Meðferðin felst í bættum hreinlætisvenjum og þvotti á fatnaði og rúmfötum.
Meðferð á flatlús:
* Sérstakt sjampó eða vökvi.
* Mikilvægt er að maki eða rekkjunautur sé einnig skoðaður og fái meðferð ef um smit er að ræða.
* Flatlús í augnhárum er meðhöndluð með augnsmyrsli.
Börn yngri en tveggja ára ætti að meðhöndla í samráði við lækni.
Lús er sníkjudýr sem sýgur blóð úr húðinni. Þrjár tegundir lúsa hafa aðlagað sig að manninum, höfuðlús, líkamslús og flatlús. Lýsnar geta allar lifað á fólki, nema líkamslúsin sem lifir í fötum.
* Höfuðlúsin er algengust hjá börnum í skólum eða á barnaheimilum.
* Flatlús er algengust hjá ungu fólki.
* Líkamslús er mjög sjaldgæf hér á landi en getur búið um sig hjá þeim sem hafa tamið sér slæmar hreinlætisvenjur.
Einkennin eru kláði, sama hvaða tegund lúsa er um að ræða. Meðhöndlun höfuðlúsa og flatlúsa er svæðisbundin þ.e.a.s. efni eru borin á sýkt svæði en meðhöndlun líkamslúsa felst í bættum hreinlætisvenjum. Það er ekki hættulegt að fá lús.
* Hver er orsökin?
Höfuðlús:
* Smitast bæði við beina og óbeina snertingu.
* Yfirleitt smitast lúsin við snertingu tveggja hausa, t.d. við leik barna. Hún getur einnig smitast ef skipst er á fötum t.d. húfu, trefli, jakka o.s.frv. eða ef sama greiða eða bursti er notaður.
* Höfuðlúsin er u.þ.b. þrír millimetrar á lengd og grá að lit. Hún lifir í hársverðinum þar sem hún festir eggin sín (nitina) við hárin.
* Kláði byrjar yfirleitt viku eftir smit.
* Athugið að lúsin getur lifað í 1-2 daga án þess að vera í snertingu við líkamann.
Líkamslús: Líkist höfuðlúsinni í útliti en lifir og fjölgar sér í fötum.
Flatlús:
* Smitast yfirleitt við samfarir eða við náið samneyti. Hún getur einnig smitast við óbeina snertingu t.d. af rúmfötum en hún er mjög sjaldgæf.
* Flatlúsin er u.þ.b. 1,5 mm löng. Hún lifir í skapahárunum en getur einnig verið í handakrikunum.
* Ef líkamshárvöxturinn er mikill getur hún breiðst út um líkamann, einnig í skegg og augnhár.
Þessar þrjár tegundir lúsa hafa aðlagað sig mannslíkamanum og lifa eingöngu á honum. Þær setjast því ekki að á hundum, köttum eða öðrum gæludýrum.
* Hver eru einkennin?
* Kláði.
* Höfuðlús: veldur kláða í hársverði, sérstaklega í hnakka, hún getur einnig borist út í skeggrótina.
* Líkamslús: veldur kláða á líkama, sérstaklega á baki.
* Flatlús: veldur kláða umhverfis kynfæri og í handarkrikum ef hún hefur búið um sig þar. Litlir bláir blettir myndast þar sem lúsin hefur bitið.
* Ef hársvörðurinn er skoðaður með góðu ljósi má sjá eggin (nitina) og jafnvel lýsnar líka.
* Ráðleggingar
* Ef grunur leikur á að lús sé í fötum, húfum, treflum o.þ.h. skal þvo þau í þvottavél, við 60 gráðu hita.
* Föt sem ekki þola þvott er hægt að frysta yfir nótt.
* Leggið greiður og bursta í sápuvatn.
* Allir í fjölskyldunni og þeir sem fjölskyldan umgengst mest skulu skoðaðir. Skoðið hvern einstakling nokkrum sinnum.
* Látið skóla eða dagheimili vita. Hleypið ekki barninu út fyrr en meðferð er hafin.
Undir venjulegum kringumstæðum er ekki nauðsynlegt að senda barnið heim sama dag og lúsin finnst. Mikilvægara er að láta foreldra vita og hefja meðferð. Besta meðferðin er að finna öll börn sem eru með lús sama dag og hefja meðferð samtímis. Ef endurteknar meðferðir virka ekki sem skyldi er gott að greiða barninu daglega með lúsakambi. Hárnæring auðveldar þetta verk.
* Ef um líkamslús er að ræða, skal leggja fötin í 60 gáðu heitt vatn í 2 klukkutíma. Æskilegt er að það sé gert þrjá daga í röð og síðan aftur eftir viku.
* Hægt er að greina lúsaegg frá flösu með því að strjúka tveimur fingrum í gegnum hárið. Flasan losnar frá hárinu en það gerir nitin ekki.
* Hvernig greinir læknir sjúkdóminn?
Yfirleitt er meðferð hafin án þess að hafa samband við lækni. Annars er sjúkdómsgreiningin byggð á einkennunum og lúsinni sjálfri.
* Batahorfur
Lús er yfirleitt skaðlaus. Hinsvegar getur mikið klór valdið sýkingum og /eða sárum í hársverðinum. Lús getur borið með sér sjúkdóma, þetta á einkum við ef um er að ræða stríð eða lönd þar sem almennu hreinlæti er ábótavant.
* Hver er meðferðin?
Meðferð á höfuðlús:
* Sérstakt sjampó eða fljótandi áburður.
* Endurtakið meðferðina eftir eina viku. Þannig er ólíklegra að einstaklingur sem hefur meðferð seinna smiti ykkur. Meðferðin verður einnig virkari
* Lúsin getur kviknað aftur stuttu eftir meðferð. Það getur stafað af því að meðferðinni hefur ekki verið fylgt nægilega vel eftir eða að nýtt smit hefur átt sér stað.
* Einnig getur lúsin myndað þol gegn meðferðinni en það er sjaldgæft.
* Fylgið leiðbeiningum um notkun sjampós eða áburðar nákvæmlega .
* Hægt er að nota lúsakamb, en það er erfitt og tímafrekt og kamburinn ræður illa við nitina.
* Skynsamlegt er að meðhöndla alla fjölskyldumeðlimi í einu.
Meðferð á líkamslús:
* Meðferðin felst í bættum hreinlætisvenjum og þvotti á fatnaði og rúmfötum.
Meðferð á flatlús:
* Sérstakt sjampó eða vökvi.
* Mikilvægt er að maki eða rekkjunautur sé einnig skoðaður og fái meðferð ef um smit er að ræða.
* Flatlús í augnhárum er meðhöndluð með augnsmyrsli.
Börn yngri en tveggja ára ætti að meðhöndla í samráði við lækni.
