Fátækt í Reykjanesbæ?

Forseti Íslands gerði fátækt í íslensku samfélagi að umræðuefni í nýársávarpi sínu en umræða um fátækt á Íslandi hefur verið nokkuð áberandi í fjölmiðlum síðustu misseri. Ýmsir hópar í þjóðfélaginu hafa komið fram og lýst yfir áhyggjum af stöðu þessara mála hér á landi. Fyrir jólin var einnig mikil umræða um starfsemi Mæðrastyrksnefndar og mikilli aukningu á því að fólk leiti sér aðstoðar hjá nefndinni um nauðþurftir. Síðustu daga hafa Víkurfréttir rannsakað hvort fátækt sé staðreynd í Reykjanesbæ og leitað til fjölda aðila varðandi málið. Í samtölum sem Jóhannes Kr. Kristjánsson blaðamaður hefur átt við aðila sem ekki vilja láta nafn síns getið kemur fram að einhverjir hópar fólks í Reykjanesbæ há harða lífsbaráttu, t.d. einstæðar mæður, öryrkjar og í sumum tilfellum útivinnandi foreldrar. Mismunandi skoðanir komu fram í máli fólks hvernig það skilgreinir fátækt eða eins og einn aðili sagði: „Það eru til dæmi um það að útivinnandi hjón með börn á framfæri eigi ekki til hnífs og skeiðar og það kalla ég fátækt.“ Annar aðili sagði það vera staðreynd að sumir kynnu að nýta sér kerfið og þá möguleika sem það biði upp á varðandi styrki og sagði þessi aðili að þessi hópur fólks kæmi illu orði á velferðarkerfið sem bitnaði á þeim sem þurfa á kerfinu að halda. Flestir viðmælendur Víkurfrétta voru sammála um það að hækka þyrfti lágmarkslaunin og reyna með því að bæta kjör láglaunafólks sem lendir í vandræðum. Einn viðmælenda blaðsins taldi að besta leiðin væri að bjóða þessu fólki upp á fjárhagsaðstoð á meðan það menntaði sig. Í Víkurfréttum í næstu viku verður síðari hluti þessarar umfjöllunar og fjallað um þá aðstoð sem Félagsþjónusta Reykjanesbæjar býður uppá.


„Þegar svona umræða kemur upp er nauðsynlegt að spyrja sig að því út frá hverju fátæktarmörk eru skilgreind“
- segir Hjördís Árnadóttir félagsmálastjóri Reykjanesbæjar í viðtali við Víkurfréttir.

Hjördís Árnadóttir félagsmálastjóri Reykjanesbæjar segir að fátækt hjá vissum hópum sé raunveruleg staðreynd í Reykjanesbæ. Hjördís segir að stærstu hóparnir sem leiti til Félagsþjónustunnar séu þeir sem eiga við félagsleg vandamál að etja s.s. neysluvandamál tengd vímuefnaneyslu, þeir sem búið hafa við langvarandi atvinnuleysi og/eða veikindi og á síðustu árum hefur bæst í þann hóp barnafólk í láglaunastörfum, bæði hjón/sambúðarfólk og einstæðir foreldrar. Hjördís segist sjá skýr merki þess að síðastnefndi hópurinn þurfi á aukinni aðstoð að halda og að það sé mikið áhyggjuefni: „Þegar svona umræða kemur upp er nauðsynlegt að spyrja sig að því út frá hverju fátæktarmörk eru skilgreind. Það á ekki að vera stór hópur í Reykjanesbæ sem hefur ekki ofan í sig og á vegna þess að velferðarsamfélagið á að tryggja að fólk fái aðstoð þegar það t.d. missir vinnuna, lendir í slysi eða eitthvað annað sem bjátar á.“

Að mati Hjördísar eru neysluviðmið í íslensku samfélagi alltof há og telur hún að þeim sem lægst hafa launin sé nánast gert ómögulegt að halda í við þessi viðmið: „Mín tilfinning er sú að á síðustu árum hafi verið að þróast láglaunastefna í þessu landi sem gerir ákveðnum þjóðfélagshópi erfiðara fyrir að lifa við sömu lífsgæði og neysluviðmið og meirihluti Íslendinga gerir. Ef laun hækka hjá þessum lægstu hópum þá hækkar allt í kjölfarið, neysluvara og öll nauðsynjavara. Það hlýtur að vera pólitísk ákvörðun að breyta þessu og stjórnvöld þurfa að axla þá ábyrgð,“ segir Hjördís.

Hjördís segir að starfsmenn Félagsþjónustunnar í Reykjanesbæ finni fyrir meiri fátækt hjá útivinnandi foreldrum með börn á framfæri: „Við finnum fyrir aukningu á því að útivinnandi fólk með barnmargar fjölskyldur leiti til félagsþjónustunnar vegna erfiðleika. Það er töluvert um að fjölskyldur þar sem jafnvel báðir foreldrar eru útivinnandi og í fjölskyldunni eru kannski 3-4 börn leiti til okkar vegna þess að þau geta með engu móti náð endum saman. Foreldrarnir eru þá yfirleitt á lægstu launum og að okkar mati eru þetta oft erfiðustu málin því þessi hópur á hvað erfiðast uppdráttar,“ segir Hjördís og bætir við að þetta hafi breyst töluvert á síðustu árum: „Fyrir nokkrum árum var ekkert um það að launafólk ætti rétt á framfærslu. En í dag erum við að fá mál inn á borð til okkar þar sem fólk er með það lág laun að þau eru fyrir neðan þau mörk sem sveitarfélagið setur varðandi framfærslu fjölskyldna með visst mörg börn. Með þessu eru sveitarfélögin í raun að hjálpa til við að halda lánlaunastefnunni við og um leið veita stjórnvöldum og verkalýðshreyfingunni frest til þess að taka á vandanum.“

Starfsmenn Félagsþjónustunnar verða oft varir við það í starfi sínu að fólk á erfitt með að sætta sig við að þurfa að leita aðstoðar til stofnunarinnar en Hjördís segir að þetta sé að breytast: „Fólk er sem betur fer orðið meðvitað um þá aðstoð sem það á rétt á og við verðum vör við að það hefur minnkað að fólki finnist það verða sér til skammar með því að leita hingað. Auðvitað vill fólk geta bjargað sér og ég tala nú ekki um þá sem eru í fullri vinnu.“

Hjördís segir að ábyrgð stjórnvalda sé mikil og að þau þurfi að grípa til nauðsynlegra ráðstafana til að bæta ástandið: „Þær aðgerðir sem stjórnvöld hafa verið að grípa til, til að mæta þeim sem minnst hafa, s.s. með húsaleigubótum og viðbótarlánum til húsnæðiskaupa hafa á endanum ekki skilað sér til þeirra. Það er staðreynd að þegar húsaleigubótum var komið á þá hækkaði húsaleigan og leigusalinn var að fá meira í vasann. Þegar boðið var upp á viðbótarlánin þá hækkaði fasteignaverð í kjölfarið og það má í raun segja að þetta sé markaðsdrifið og hjálpi ekki því fólki sem aðgerðunum var upphaflega ætlaðar að ná til. Stjórnvöld þurfa að fara að skoða það hvaða aðgerðum sé best að beita og hvernig þeim verði beitt til að það skili sér til þeirra sem minnst hafa. Velferðarkerfið sem við búum í á að aðstoða fólk sem á erfitt, bæði tímabundið og til langframa.“

Hjördís segir að það sé erfitt að koma fram með heildarlausn í þessum málum en hún hefur ákveðnar skoðanir á hlutum sem koma ætti til framkvæmda strax til að bæta ástandið: „Það þarf að hækka lægstu launin til jafns við þær launahækkanir sem verið hafa í þjóðfélaginu upp á síðkastið og um leið þarf að tryggja það að nauðsynjavörur hækki ekki. Með því móti væri fólki sem ætti við erfiðleika að stríða gert kleift að ná endum saman og vinna að lausn sinna mála. Slíkar aðgerðir myndu bæta ástandið til muna,“ segir Hjördís að lokum.