Verður vertíðarbáturinn Hólmsteinn GK varðveittur á Garðskaga?

- Varðveisla gamalla báta,sjóminja og sögur sjómanna af sjómannsstarfinu frá fyrri tímum í Garðinum.

Varðveisla sjóminja, báta, vinnuaðferða og aðbúnaður sjómanna, sögur af starfi þeirra ofl. Þetta finnst mér mikilvægt að varðveita og geta upplýst komandi kynnslóðir um það, hvernig forfeður okkar fóru að því að lifa á sjósókn og vinnslu sjávarafla í sjávarþorpi eins og Garðinum.

Það fer ekki á milli mála að Garðurinn byggðist upp á þessari miklu og erfiðu vinnu sem fólkið hér áður fyrr lagði á sig við erfiðar aðstæður.

Það fer ekki fram hjá neinum að í Garðinum er mikið af gömlum minjum sem minna á þessa atvinnugrein sem allt snérist um.

Sérstaklega er áberandi hvernig byggingu íbúðarhúsa er háttað,það er, að byggt var meðfram ströndinni sem næst sjónum,en innar í landinu voru tún og beitulönd fyrir bústofn því að flestir stunduðu samhliða sjómennsku og búskap og voru því nefndir útvegsbændur.

Nokkur dæmi um sjóminjar: Fyrst ber að nefna að með fram ströndinni frá Lambastöðum inn að Rafnkelsstöðum eru fjórtán varir og lendingar fyrir bátana,og í Leirunni eru þrjár eða fjórar varir og mikið af minjum sem minna á sjómensku sem þaðan var stunduð og var þar ein fyrsta verstöð á landinu með miklum fjölda báta.
Lendingarnar eru allar búnar til með handaflinu einu saman af þessu harðduglega fólki,á þessu þarf að vekja athygli.

Sjóhús eru við uppsátrið á Lambastöðum þar sem eru spil ofl frá gamalli tíð sem tilheyrði upp og sjósetningu báta ásamt fiskaðgerð.Þar væri hægt að hafa til sýnis aðstöðu Útvegsbænda í Garðinum eins og hún var fyrr á árum.
Skiphóll er varða upp í heiðinni sem sjómenn notuðu til þess að staðsetja sig á fiskimiðunum í Garðsjó,hóllinn var látinn bera í ýmis hús í Garðinum,en fjarlægð frá landi var Reykjanesfjallgarðurinn notaður hin ýmsu fjöll voru látinn bera í Hólmsberg,öll höfðu miðin sín nöfn svo sem Kirkjumið; þá bar Hóllinn í kirkjuna og Háafjallshalinn í Bergið. Jónsmið; Gaugsskarðið og Hóllinn um staðinn (Útskála).
Fjöllin báru ekki sín hefðbundnu nöfn t.d. var Þorbjörn Setufjall.
Til eru heimildir um 30 fiskimið í Garðsjó.

Margt annað væri hægt að nefna sem áhugavert væri að huga að í þessu sambandi.

Byggðasafnið á Garðskaga hefur lagt talsverða áherslu á varðveislu alskonar sjóminja svo sem varðveislu gamalla báta, ásamt því að sjálfsögðu að vera alhliða byggðasafn með öllum þeim munum sem hafa verið notaðir á heimilum og við hverskonar iðju fólks í gegn um árin.

Um þessar mundir stendur byggðasafninu til boða að fá 40 tonna eikarbát til varðveislu. Um er að ræða m/b Hólmstein GK 20 sem er í eigu Nesfisks hf. í Garði. Báturinn er smíðaður í Hafnarfirði árið 1946 og líklega elsti bátur af þessum hefðbundnu vertíðarbátum sem en eru á floti. Báturinn er í mjög góðu ásigkomulagi. Hann hefur frá upphafi verið gerður út frá Suðurnesjum, fyrst frá Grindavík hét þá Hafdís GK 20 og frá Garði frá árinu 1958 af Hólmsteinni hf. Stutt er síðan hann var gerður út.

Áhugi er hjá byggðasafnsnefnd fyrir þessu, en menn hafa áhyggjur af ýmsum kostnaði sem óneytanlega mun fylgja viðhaldi á bátnum í framtíðinni,og ekki síður á því hvort umhverfið á Garðskaga muni hljóta skaða af því ef báturinn yrði settur á svæðið en hann yrði að sjálfsögðu grafinn niður. Báturinn gæti boðið upp á ýmsa möguleika.

Í vistaverum skipverja mætti t.d. bjóða upp á gistingu. Það yrði örugglega einsdæmi að geta boðið upp á svefnpláss um borð í bát á þurru landi. Ég held að það yrði mjög spennandi og öðruvísi að geta boðið upp á svona aðstöðu. Í lúkar og káetu bátsins eru líklega svefnpláss fyrir 6-7 manns
Í lestinni mætti útbúa notalega setustofu,og í stýrishúsi gætu siglingatæki verið í gangi svo sem ratsjá ofl.

Ég veit að þetta er dálítið geggjuð hugmynd, en er það ekki eitthvað svona sem dregur ferðafólk að. Með samstilltu átaki er ýmislegt hægt að gera.

Með þessum skrifum mínum um þessi mál datt mér í hug hvort það væri áhugi hjá einstaklingum og fyrirtækum, um það að stofna einhverskonar áhugamannahóp um varðveislu sjóminja í Garði með vinnuframlagi eða fjárhagslegum stuðningi.

Áhugasamir hafi samband við Ásgeir M. Hjálmarsson s.8942135 netfang [email protected]

Garðskaga 22.mars 2006

Ásgeir M.Hjálmarsson
forstöðumaður Byggðasafns Garðskaga.

Mynd: Hólmsteinn GK 20 - mynd af vefnum www.skip.is