Útboð á sérleyfum
Í tilefni að fréttatilkynningu frá Vegagerðinni sem birst hefur í ýmsum miðlum kemur fram að sú nýbreytni hafi verið tekin upp við útboð sérleyfa að útiloka kennitöluflakkara frá útboði og slíkt verði gert í framtíðinni. Samhliða þessum merku tímamótum hefur einnig komið fram að gengið hafi verið framhjá tveimur fyrirtækjum um sérleyfisakstur á Suðurnesjunum, þrátt fyrir að tilboð þeirra hafi reynst lægri. Rétt er að skýrt komi fram að greinarhöfundur fagnar heilshugar þessari nýbreytni ríkisvaldsins enda löngu tímabært að hart sé tekið á slíkum málum. Hitt er annað að tímasetning og uppsetning á yfirlýsingu Vegagerðarinnar gefur færi á þeim miskilning að þau tvö fyrirtæki sem sniðgengin voru stundi kennitöluflakk og því hafi tilboði þeirra verið hafnað.
Villandi yfirlýsing frá Vegagerðinni
Fréttatilkynning og eða yfirlýsing Vegagerðarinnar er tilefni þess að greinarhöfundur getur ekki orða bundist en hann er m.a. stofnandi og stjórnandi Hópbílaleigunnar. Fortíð stofnanda og stjórnenda Hópbílaleigunnar er með öllu flekklaus og því er afskaplega dapurlegt hve fréttatilkynning þessi orkar tvímælis. Ekki ætlar undirritaður að draga í efa að slíkt hafi verið gert ómeðvitað enda erfitt að ímynda sér að vísvitandi sé verið að varpa tortyggni á nýstofnað félag. Að sama skapi ætlar greinarhöfundur ekki Vegagerðum slíkt dómgreindarleysi að flokka öll nýleg félög sem kennitöluflakkara. Ekki hvað síst þegar stjórnendur og stofnendur hafa flekklausan feril og farsæla viðskiptasögu. Hver og einn sem áhuga hefur, getur flett upp viðskiptasögu stofnenda og stjórnanda Hópbílaleigunnar til að sannreyna orð greinahöfundar.
Kæra til kærunefndar útboðsmála
Sem kunnugt er hefur Hópbílaleigan kært til kærunefndar útboðsmála að gengið hafi verið fram hjá fyrirtækinu með veitingu sérleyfis á Suðurnesjum (flugrútan, skólaakstur og fl.) þrátt fyrir að félagið hafið verið með hagstæðara tilboð en það félag sem samið var við. Ekki þarf að fjölyrða um það að fyrirtækið verður af miklum tekjumissi vegna þessa og athygli vekur sá hraði sem hafður var á samningsgerð við núverandi sérleyfishafa.
Hópbílaleigan er einnig með næstlægsta tilboð í Suðurland og fari svo að lægstbjóðandi segi sig frá því sérleyfi, hefur félagið farið þess á leit að kærunefndin komi í veg fyrir að gengið verði frá þeim samningi uns niðurstaða kærunefndar liggur fyrir. Starfsmenn Hóbílaleigunnar og löglærðir menn sem félagið hefur leitað álits hjá hafa gefið samdóma álit sitt um að félagið uppfylli öll skilyrði útboðsgagna og ef slíkt er raunin er erfitt að átta sig á hvað Vegagerðinni gekk til með að sniðganga félagið. Hver sem niðurstaða kærunefndar útboðsmála verður þá er það alveg ljóst að viðskiptasaga stofnenda og stjórnenda er góð og félagið sem og önnur þau félög sem tengjast eigendum, stjórnendum eða fjölskyldum þeirra, hafa staðið fyllilega í skilum með opinber gjöld, lífeyrissjóði og annað það sem farið var fram á í útboðsgögnum.
14 milljónir hafðar af nemendum á Suðurnesjum ?
Fari svo að kærunefnd útboðsmála sé á sama máli og lögfræðingar Hópbílaleigunnar þá er það sorgleg staðreynd að nemendur á Suðurnesjum þurfa að greiða um 14 milljónum meira fyrir þennan akstur en ef tilboði Hópbílaleigunnar hefði verið tekið. Nokkuð ljóst má því vera að miklir hagsmunir eru í húfi fyrir nemendur á Suðurnesjum og afar mikilvægt að rök Vegagerðarinnar fyrir þessari ákvörðun séu með öllu óvéfengjanleg.
Kröfur í útboðsgöngum
Símleiðis hefur stjórnendum Hópbílaleigunnar verið gefin sú skýring frá starfsmönnum Vegagerðarinnar að félagið sé ekki nægjanlega gamalt. Í útboðsgöngum kom hins vegar hvergi fram krafa um tiltekin aldur sem félög þyrftu að hafa til að taka þátt í þessu útboði. Rétt er að taka fram að kröfur til fyrirtækja voru samt talsvert miklar sem og kröfur til stjórnenda þeirra. Stjórnendur Hópbílaleigunnar hafa áratuga reynslu af stjórnun og rekstri m.a. af rekstri fólksflutningafyrirtækja og hafa jafnvel sinnt mun umfangsmeiri verkefnum en hér um ræðir.
Ef Vegagerðin hefði farið fram á það í útboðsgögnun að fyrirtæki þyrftu að hafa verið starfrækt í ákveðin mörg ár hefði það verið hið besta og eðlilegasta mál og að sjálfsögðu hefði þá verið staðið með öðrum hætti að tilboði þessu. Gríðarleg vinna og ómæld orka hefur farið í að vinna tilboð þetta, leiðarlýsingu og fl. sem því tilheyrir. Það getur tæplegast staðist að unnt sé að taka geðþóttaákvörðun með aldur á fyrirtækjum óháð þeim kröfum sem farið er fram á í útboðsgöngum.
Undirverktakar
Varðandi akstur þennan hugðist félagið nýta sér þá heimild sem skýrt var kveðið á um að heimild væri í útboðsgögnum að sinna þessum akstri með aðstoð undirverktaka. Guðmundur Tyrfingsson ehf er aðalundirverktaki Hópbílaleigunnar og einnig er Hópferðamiðstöðin undirverktaki félagsins.
Nýtt félag til að halda utan um þennan rekstur
Stjórnendum Hópbílaleigunnar þótti eðlilegast að nota þetta nýstofnaða félag til að taka þátt í þessu útboði og halda utan um eins umfangsmikla þjónustu og raun ber vitni. Félagið á í dag aðeins tvo bíla sem hvorugur hentar í þetta verkefni enda stóð alls ekki til að nota þá. Undirverktakar félagsins hafa tugi bíla sem henta afskaplega vel í umrætt verkefni. Ástæða þess að talið var heppilegast að nota Hópbílaleiguna til að bjóða í þetta verkefni er m.a. sú krafa sem ríkisvaldið gerir um bókhaldslegan aðskilnað hjá þeim félögum sem sinna ríkisstyrktum sérleyfisakstri. Slík krafa er tilkomin til að koma í veg fyrir að styrkur vegna sérleyfa sé misnotaður í hópferðum á samkeppnismarkaði. Auðveld leið til að tryggja slíkan aðskilnað og halda utan um þjónustuþáttinn er að hafa sérstakt félag sem sér þá nær eingöngu um tiltekinn akstur.
Tilefni til opinberar rannsóknar?
Sú spurning vaknar hvort tilefni sé til þess að Vegagerðin og eða Ríkiskaup óski eftir að opinber og óháð rannsókn fari fram á þessu útboði og samningum sem gerðir eru í aðdraganda þess. Ýmsir aðilar hafa bent á að þættir því tengdu séu til þess fallnir að skapa tortryggni um að ekki sé unnið með hluthlausum hætti. Það hlýtur að vera afskaplega mikilvægt fyrir svo virta og mikilvæga stofnun sem Vegagerðin er að hlutleysi hennar sé ekki dregið í efa.
Bent hefur verið á að samningur sem gerður var við ákveðin aðila fyrir útboð hafi tryggt viðkomandi aðila tugi milljóna króna í forskot. Magntölur í útboðsgögnum varðandi flugrútuna voru rangar og beinlínis villandi. Líkur hafa verið leiddar að því að þessi skekkja hafi verið til þess fallin að bjóðendur biðu hærra verð en ella. Þó svo að slíkt hafi verið leiðrétt á síðari stigum getur verið að skekkja þessi hafi orsakað mistök ákveðinna bjóðanda við útreikninga. Að endingu er samið við aðra en lægstbjóðendur og hvað Hópbílaleiguna varðar án þess svo mikið sem einn fundur sé haldin til að ræða málin við forsvarsmenn félagsins.
Eftirlitsstofnun Ríkisins
Vegagerðin er gríðarlega mikil og voldug stofnun í okkar samfélagi. Sífellt meiri ábyrgð er lögð á starfmenn Vegagerðarinnar varðandi leyfisveitingar, eftirlit og fl. Þessu mikla valdi fylgir að sjálfsögðu gríðarlega mikil ábyrgð ekki hvað síst í ljósi þess að vandséð er að nokkur eftirlitstofnun hafi yfir Vegagerðinni að segja. Ekki er greinahöfundur að óska eftir að Eftirlitstofnun Ríkisins verði hér með sett á laggirnar en umhugsunarvert er hvað Samkeppnisstofnun er máttlaus hvað útboð þetta varðar. Engu máli skiptir hversu mjög útboð þetta bryti þau samkeppnislög sem í landinu gilda, Samkeppnisstofnun hefur enga heimild til að grípa til aðgerða. Í ljósi þessa hlýtur það að vera krafa okkar að vandað sé til allra vinnubragða, gegnsæi sé viðhaft og að engin vafi leiki á hlutleysi þeirra ríkisstofnana sem að þessu máli koma.
Fyrir hönd Hópbílaleigunnar,
Benedikt G. Guðmundsson
