Hvernig er hagsmunum skjólstæðinga best borgið?

Hugleiðingar um framtíðarþjónustu Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja.

Kjartan Már Kjartansson ritaði grein á vef Víkurfrétta 8. mars s.l. þar sem hann fer fram á að stjórnendur HSS geri grein fyrir þeirri stefnubreytingu að nýta D-álmuna
undir aðra starfsemi en þá sem þar var ætlað rými fyrir þremur áratugum. Stjórnendur HSS hafa að undanförnu fundað með sveitarstjórnarmönnum til að kynna þeim stefnu stofnunarinnar sem er unnin með fulltrúum heilbrigðisráðuneytisins og er bæði ljúft og skylt að gera grein fyrir stefnu sinni og framtíðaráformum.

Eldri hugmyndir
Þegar umræðan um byggingu D-álmunnar hófst var landslagið í öldrunarþjónustunni ólíkt því sem nú er. Fólk vistaðist á sjúkradeildum sjúkrahúsa og bjó þar oft árum saman. Þetta var viðtekið fyrirkomulag víða á landsbyggðinni en er nú óðum að hverfa. Í lögum um málefni aldraðra er skýrt kveðið á um að á stofnunum fyrir aldraða skuli þess gætt að þær séu heimilislegar og að sem flestir hafi eigið herbergi. Sjúkradeildin í D-álmunni er ekki byggð sem heimili og þar eru flest herbergin tvíbýli. Augljóst er að á öllum þeim tíma sem leið frá því umræður hófust um þessa deild og þar til hún var tilbúin, átti sér ekki stað nein endurskoðun á þeirri áætlun að vista 26 aldraða einstaklinga í þessu húsnæði. Ekki var heldur hugað að annarri heilbrigðisþjónustu fyrir Suðurnesjabúa, s.s. almennri sjúkrahúsþjónustu.

Breyttir tímar
Frá því fyrstu hugmyndir um hlutverk D-álmunnar litu dagsins ljós, hafa átt sér stað stórfelldar breytingar á viðhorfi manna til hagsmuna aldraðra. Þær felast fyrst og fremst í því að styrkja hinn aldraða til að vera heima hjá sér eins lengi og unnt er með tilhlýðilegri samfélagsaðstoð og síðan möguleikum á að vistast á hjúkrunarheimili sem er heimilislegt og sniðið að þörfum hins aldraða. Því er ekki að leyna að þegar D-deildin reis samrýmdist hönnun hennar ekki nútíma þörfum aldraðra, ef horft var til þróunar í þjónustu við þann aldurshóp. Við blasti fullbúin sjúkradeild með öllum tæknibúnaði og starfsfólki sem bjó yfir faglegri þekkingu til að sinna veikum Suðurnesjabúum, ungum og gömlum, sem hingað til hafa að stærstum hluta þurft að sækja sjúkrahúsþjónustu til Reykjavíkur.

Óuppfylltar þarfir
Sjúkrahúsið hefur í gegnum tíðina verið skurðsjúkrahús að langstærstu leyti og sent frá sér þá sem hafa þarfnast lyflækninga og hjúkrunar. Á hverju ári hefur fjöldi Suðurnesjabúa, flestir aldraðir, þurft að liggja á sjúkrahúsi í Reykjavík vegna vandamála sem almennt sjúkrahús á að geta sinnt. Þá er verið að tala um vandamál á borð við lungnabólgu, sykursýki, krabbamein, heilablóðfall, sýkingar í húð og meltingarvegi, magasár, lungnaþembu o.s.frv. Það er metnaðarmál núverandi stjórnenda HSS að uppfylla þarfir íbúanna fyrir heilbrigðisþjónustu að svo miklu leyti sem mögulegt er. Það verður alltaf nauðsynlegt að leita til LSH með sérhæfða þjónustu, s.s. gjörgæslu, hátækniaðgerðir og sérhæfða meðferð af ýmsum toga en þannig á líka að nota hátæknisjúkrahús. Það er afleitt fyrirkomulag að blanda saman bráðadeild og langlegudeild. Þarfir skjólstæðinganna eru ólíkar og hætt er við að hinn aldraði langtímavistaði verði útundan í erli dagsins. Það er mjög líklegt að hann fái nýja stofufélaga í viku hverri og jafnvel getur þurft að flytja hann milli herbergja ef sérstakar aðstæður skapast, s.s. ef einangra þarf sjúklinga vegna sýkinga eða ef kynjaskipting á deildinni krefst þess. Það er augljóst að slíkt fyrirkomulag er hvorki heimilislegt né hollt.

Sérhæfð öldrunarþjónusta
Á sínum tíma var tekin pólitísk ákvörðun um að hjúkrunardeild HSS yrði staðsett í Víðihlíð í Grindavík. Þar er í dag rekin 25 rúma hlýleg öldrunardeild þar sem þarfir hins aldraða eru í fyrirrúmi, bragurinn er heimilislegur og séð er fyrir sérstökum þörfum þeirra sem eru heilabilaðir. Á D-deildinni er ekki hægt að tryggja öryggi hins heilabilaða. Hann getur auðveldlega komist um húsið, jafnvel út á götu og þannig stofnað sjálfum sér í voða.

Víðtæk þjónusta fyrir aldraða
D-deildin hefur fyrir löngu sannað tilveru sína sem bráðalyflækningadeild. Hún gerði það strax á fyrstu vikunum sem hún var opin. Þar hefur verið mætt þörf sem ekki virðist hafa verið rædd á opinberum vettvangi á meðan D-álman var í smíðum. Ýmislegt hefur hins vegar verið gert með hag aldraðra í huga á HSS og enn fleira er í farvatninu. Í fyrsta lagi er ástæða til að endurtaka að langstærstur hluti þeirra sem njóta þjónustu á D-deildinni eru aldraðir sem ella hefðu þurft að leita til Reykjavíkur eftir sömu þjónustu. Í öðru lagi er nýlega tekin til starfa svokölluð fimm daga deild/endurhæfingardeild í húsnæði A-álmunnar. Þar eru 8 -10 rými fyrir einstaklinga sem eru á sjúkrahúsinu alla virka daga í ákveðinn tíma, sér til hressingar og heilsubótar. Þessum rýmum er ráðstafað m.a. í nánu samráði við heimahjúkrun sem beinir þangað skjólstæðingum sem þurfa endurhæfingu til að geta verið áfram heima hjá sér. Hin einstaka endurhæfingaraðstaða HSS nýtist frábærlega í þessu skyni. Þarna er einnig gert ráð fyrir að fólk geti komið sem er að stíga upp úr erfiðum veikindum, stórum skurðaðgerðum eða er að jafna sig eftir slys.

Nýjung í heilsugæslu
Á heilsugæslunni er verið að undirbúa sérstaka móttöku fyrir aldraða. Þar geta þeir sem þess óska, komið og fengið viðtal við hjúkrunarfræðing. Þar eru veittar upplýsingar um þjónustu sem er í boði s.s. heimahjúkrun og einnig getur fólk fengið viðtal við lækni, sjúkraþjálfara, iðjuþjálfa og félagsráðgjafa, allt eftir aðstæðum hjá hverjum og einum. Mikilvægt er að fólk þekki réttindi sín og hafi greiðan aðgang að þeirri þjónustu sem getur hjálpað til sjálfshjálpar. Eitt mikilvægasta verkefnið í heilsuvernd aldraðra eru forvarnir. Þegar fólk hættir að vinna eða sest í helgan stein af öðrum orsökum er mikilvægt að það viðhaldi hreyfingu, virkni, hugarstarfi og félagslífi. Það getur fyrirbyggt ýmsa kvilla og heilsufarsvandamál. Um allt þetta þarf fólk að fræðast og fá ráðgjöf hjá fagfólki.

Hér hefur verið reynt að rökstyðja hvernig við sem stjórnendur á HSS höfum reynt að mæta sem flestum þörfum Suðurnesjabúa fyrir heilbrigðisþjónustu í takti við breyttar kröfur. Við höfum lagt sérstaka áherslu á að koma til móts við aldraða m.a. með því að sinna fyrst og fremst sjúkum öldruðum á D-deildinni, með því að opna 5 daga endurhæfingadeild sem kemur á móts við þarfir aldraðra og með því að huga að opnun göngudeildar fyrir aldraða á heilsugæslunni. Við höfum mikinn metnað til að þjóna öldruðum vel skv. nýjustu þekkingu í málefnum aldraðra. Það eru háleit markmið stjórnenda HSS að geta sinnt 80% af heilbrigðisþörfum íbúa Suðurnesja, þar með talið þörfum aldraðra. Við teljum okkur vera komin vel á leið.