Hvernig breytum við veðrinu á Suðurnesjum?
Sumum kann að þykja það fráleit hugmynd að hægt sé að breyta veðrinu á Suðurnesjum. Mikil úrkoma, vindnæðingur og tiltölulega jafn hiti allt árið er eins og kunnugt er það veðurfar sem einkennir Suðurnesin. Og allt þetta tengist að sjálfsögðu flatlendinu, sem er má segja allsráðandi hér, og einnig nálægðinni við hafið; hafið sem temprar veðurfarið og gerir sumrin svöl og veturna milda. Suðurnesin eru ekki aðeins móttökustöð fyrir millilandaflugið, heldur einnig móttökustöð fyrir rakar og heitar lægðir sem heimsækja okkur sunnan úr höfum. Og þegar hlé verður á heimsókn lægðanna og einhver víðáttumikil hæðin tekur völdin leggst hann oft í norðan þræsing dag eftir dag. Skjóláhrifa Esjunnar og annarra fjallgarða við Hvalfjörð gætir því miður ekki á okkar slóðum.
Nú er það þannig að mannskepnan er stillt á 37°C sem er okkar blóðhiti. Tilbrigði við það hitastig, upp eða niður, veldur óþægindum. Hús okkar höfum við hitastillt miðað við vellíðan og meðalklæðnað. En allt að einu líður okkur betur utandyra, segjum við 20 stiga hita en við O°C.
Af þessu leiðir að við gætum vissulega fagnað hækkun hita á Suðurnesjum.
En höfum við raunverulega möguleika á að breyta veðrinu – hækka hitann?
Svarið er: já – með skógrækt.
Skógurinn dempar vindinn og dregur þannig úr vindkælingunni – hækkar hitann. Það er óumdeilanleg staðreynd. Spurningin, eða efasemdirnar, hafa frekar verið á þá leið að menn eru ekki vissir um hvort yfirleitt sé hægt sé að rækta skóg á Suðurnesjum.
Sannanir fyrir því að það sé hægt blasa þó víða við: Háibjalli, Sólbrekkur, Þorbjörn – þetta eru helstu skógræktarsvæðin og þar má sjá tré í mjög góðum þrifum með mikinn viðarvöxt. Á forsíðu Víkurfrétta birtist fyrir skömmu skemmtileg mynd af skógivöxnum bæjarhluta undir fyrirsögninni Keflavíkurskógur og þar er einmitt tekið undir þau sjónarmið að veðrið breytist til batnaðar með aukinni trjárækt í bæjum.
Það er sem sé komin áratuga reynsla af skógrækt á Suðurnesjum, reynsla sem kennir okkur að skógræktin ber mikinn árangur á okkar slóðum. En auðvitað er ekki sama hvernig hlutirnir eru gerðir, ekki sama hvaða aðferðum er beitt og ekki sama hvaða trjátegundir menn nota. En þekkingu og reynslu höfum við eftir undangengna áratugi og einnig tilraunir og margskonar rannsóknir sem hið opinbera hefur staðið að.
Leiðin til þess að hækka hitann á Suðurnesjum er einfaldlega stórfelld skógrækt. Aðferðirnar eru þekktar. Kostnaðinn er auðvelt að reikna út. Ábatann getur verið flóknara að reikna út, því hvers virði er skjólið og öll hliðaráhrif þess? Við höfum, enn sem komið er a.m.k. ekki nákvæma tölu yfir það, en við vitum vissulega að það er mikils virði. Nágrannar okkar á Bretlandseyjum telja að hægt sé að spara 5% af kostnaði við kyndingu og kælingu á húsnæði með vel skipulagðri trjárækt í byggð. Og í suðurríkjum Bandaríkjanna telja menn að fasteignir séu allt að 15% verðmætari í grónum vel skipulögðum hverfum en annars staðar. Gróðursæl hverfi eru sem sé mun verðmætari en önnur og kemur þar auðvitað margt til.
Fyrir utan hin miklu áhrif sem skógur hefur á veðurfar er hann eins og kunnugt er atvinnuskapandi; hann dregur úr loft- og hávaðamengun; hann bindur koltvísýring úr andrúmsloftinu; hann skapar útivistarsvæði sem eru mikils virði, ekki síst nálægt þéttbýli; hann eflir ferðaþjónustu; hann er auðlind, meðal annars á þann veg að þar fer fram stöðug viðarframleiðsla og í skógunum ræktum við jólatré og sækjum þangað ber og sveppi o.s.frv.
Áhrifa skógarins gætir því meira sem hann nær yfir víðáttumeira svæði og því er nauðsynlegt að rækta skóga á stórum svæðum. Hvað Suðurnesin varðar vill svo heppilega til að við eigum stór og víðáttumikil svæði sem henta vel til skógræktar; lítið notað, tiltölulega aðgengilegt land, sem bíður þess eins að klæðast skógi. Miðnesheiðin, Ásbrú, Hafnaheiði að nokkru leyti, Njarðvíkurheiði, Stapinn og Strandarheiðin að stórum hluta; allt eru þetta svæði sem ættu að klæðast skógi og bæta þannig veðurfarið á Suðurnesjum.
Það má með sanni segja að það sé ekki eitt – heldur allt, sem mælir með stóraukinni skógrækt á Suðurnesjum og reyndar um allt landið. Úti um allan heim er litið á skóginn sem verðmæti, náttúruauðlind. Fjárfesting í skógrækt er langtímafjárfesting sem skilar miklum arði, ekki aðeins fyrir okkur sem nú lifum heldur enn frekar fyrir komandi kynslóðir.
Kristján Bjarnason
