Framsýnn framkvæmdastjóri
Í síðasta tölublaði Víkurfrétta andmælir Bergur Sigurðsson, framkvæmdastjóri Landverndar, þeirri ábendingu minni í grein í VF að álver í Helguvík sé aðkallandi hagsmunamál fyrir öll Suðurnes - í ljósi versnandi atvinnuástands á svæðinu. Framkvæmdastjóranum hugnast meira að segja að kalla áform um að reisa álver í Helguvík á næstunni hugaróra!Stóra tækifærið
Bergur telur eftirfarandi staðhæfingu mína ranga: “Eina stóra tækifærið í augsýn er að álver Norðuráls rísi sem fyrst í Helguvík.” Mótrök hans eru að hundruð annars konar starfa við ný fyrirtæki séu í augsýn og telur upp hótel við Bláa lónið, kísilverksmiðju, uppbyggingu Keilis, netþjónabú á Keflavíkurflugvelli, athugun Icelandair á að byggja nýja flugstöð og möguleika á að Suðurlindir byggi upp atvinnulíf í viðkomandi bæjarfélögum.
Við Bergur erum vonandi sammála um ágæti þess að framangreindar hugmyndir verði að veruleika, en í ljósi reynslunnar kýs ég að beina athyglinni fyrst og fremst að áþreifanlegum verkefnum sem munu örugglega skapa mörg og margvísleg störf í náinni framtíð. Við Suðurnesjamenn erum nefnilega orðnir dálítið þreyttir á hugmyndum sem líta vel út á pappírnum en verða ekki að veruleika. Þar nægir að nefna Magnesíumverksmiðju, Pípuverksmiðju og Tankabú Helguvíkur. Nú um stundir þarf samfélagið hér ekki á fjarlægum hugmyndum eða skýjaborgum halda, heldur raunverulegum, ábyrgum fyrirtækjum sem greiða mannsæmandi laun. Í því sambandi er nærtækt að líta til sveitarfélaga á Vesturlandi til að sjá hvílík vítamínsprauta álverið á Grundartanga hefur verið fyrir afkomu fólks og búsetuskilyrði.
Ég ítreka þá fullyrðingu mína að eina stóra tækifærið í sjónmáli er að álver Norðuráls rísi sem fyrst í Helguvík. Það er sú burðarstoð sem við þurfum á að halda til að skapa nýjan stöðugleika og efla önnur framleiðslu- og þjónustufyrirtæki. Undirbúningur að álveri í Helguvík er á lokastigi og framkvæmdir geta hafist á þessu ári ef allt gengur eðlilega fyrir sig. Á hinn bóginn er ekkert fast í hendi varðandi hin áhugaverðu áform um hugsanlegt hótel við Bláa lónið, nýja flugstöð eða hugsanlegar framkvæmdir Suðurlinda í framtíðinni. Bergur talar líka um kísilverksmiðju og á þar væntanlega við kíslhreinsunarverksmiðju sem allsendis óvíst er að rísi hér. Af þeim verkefnum sem hann tilgreinir er netþjónabú sennilega einna lengst á veg komið í undirbúningi. Óskandi er að það skapi hér 150 störf eins og Bergur heldur fram, en vissara er að taka slíkum tölum með fyrirvara. Hitt er nokkuð víst að ætla má að störf í netþjónabúinu verði á bilinu 15-20, ef miðað er við netþjónabú Microsoft á Írlandi sem nú er í undirbúningi.
Heilagt stríð?
Bergur lét svo ummælt á fundi á Suðurnesjum að hann hefði í sjálfu sér engar áhyggjur af umhverfismálum álvera og teldi að staðsetning í Helguvík hefði ekki vandamál í för með sér. Hins vegar teldi hann að huga þyrfti vel að flutningslínum og útfærslu virkjana. Vel mælt, en hér kemur ákveðin þversögn í málflutningi Bergsí ljós: Við tvo af þeim kostum sem Bergur nefnir, kísilhreinsunarstöð og netþjónabú, þarf að afla orku með sama hætti og fyrir álver í Helguvík. Bæði þessi fyrirtæki þurfa líka á að halda sams konar línulögn og álverið. Hverju er Bergur þá eiginlega á móti? Getur verið, að þrátt fyrir fyrrgreind ummæli á Suðurnesjafundinum, sé hann í eins konar heilögu stríði gegn álverum?
Vert er að benda Bergi á að við lifum í raunverulegum heimi þar sem fjölskyldur þurfa að greiða mánaðarlegar afborganir og verða að eiga fyrir nauðþurftum. Þegar að kreppir í atvinnulífi og fólk missir atvinnu, greiða athyglisverðar hugmyndir þessu fólki ekki laun og því síður hugarórar. Vandinn byrjar strax við næstu mánaðarmót.
Markmið framtíðar
Við lifum líka í heimi þar sem lífshættir nútímamannsins kalla á aukna framleiðslu af ýmsu tagi, þar á meðal framleiðslu á áli sem aftur kallar á byggingu nýrra álvera einhvers staðar í heiminum. Frá hnattrænu sjónarhorni er margfalt betra að slík verksmiðja rísi í Helguvík í stað verksmiðju í fjarlægu landi þar sem brennt er jarðefnaeldsneyti til að framleiða orku fyrir álverið. Bent hefur verið á að losun gróðurhúsalofttegunda er alls ekki staðbundið vandamál því einungis tekur um sex mánuði fyrir slíkar lofttegundir að breiðast út um allan heim. Mismunurinn á kolefnislosun vegna 250.000 tonna álvers í Helguvík sem knúið er vistvænni orku og álvers sem knúið er með olíu, er næstum jafnmikill og öll samanlögð koltvíoxíðlosun Íslendinga á einu ári, þar með talin öll álverin, öll flutningatæki, allur landbúnaður, allur sjávarútvegur o.s.frv.
Við Íslendingar höfum náð þeim frábæra árangri að hita nærri öll hús hér og framleiða nær allt rafmagn með vistvænni orku. Það hefur skapað okkur sérstöðu meðal þjóða heims. Markmið Íslendinga í lofslagsmálum hljóta í framtíðinni að miðast að einhverju leyti við það hvernig við getum látið til okkar taka á alþjóðlegan mælikvarða. Þó að það kunni að hljóma þversagnarkennt, er eina framlag okkar sem um munar og mælanlegt er á heimsvísu að byggja hér upp orkufrekan iðnað sem notar umhverfisvæna orku. Aðrar aðgerðir okkar eru vart mælanlegar á alþjóðlegan mælikvarða, þó svo að í þeim kunni að felast gott fordæmi. Gagnlegt væri að forvígismenn stjórnvalda, álfyrirtækja, sveitarfélaga og Landverndar tækju að einhverju leyti upp viðræður á þessum grunni staðreynda, í stað þess að umræðan berist sífellt um víðan völl, engum til gagns.
Stuðningur sveitarfélaga
Bergur víkur að afstöðu sveitarfélaga á svæðinu. Til að taka af allan vafa um afstöðu þeirra er einfaldast að skoða nýlega ályktun Samtaka sveitarfélaga á Suðurnesjum um álver í Helguvík. Þar segir:
“Aðalfundur SSS haldinn í Reykjanesbæ 10. nóvember 2007 lýsir fullum stuðningi við fyrirhuguð áform um byggingu álvers í Helguvík Í kjölfar stærstu hópuppsagna í sögu þjóðarinnar, við brotthvarf varnarliðsins á síðasta ári og skerðingu þorskkvóta í ár er brýnt að sterkar stoðir séu settar undir atvinnulíf á svæðinu.
Með álversframkvæmdunum eykst framboð vel launaðra starfa jafnt fyrir karla sem konur og stöðugleiki skapast í atvinnumálum á Suðurnesjum. Staðsetning í Helguvík þykir henta starfseminni einstaklega vel og orkufyrirtæki telja sig geta lagt til umhverfisvæna orku sem þarf til að knýja álverið. Skipulagsstofnun segir m.a. í áliti sínu um mat á umhverfisáhrifum að álverið muni ekki valda verulega neikvæðum og óafturkræfum áhrifum á umhverfi eða samfélag. Að því gefnu að öllum ytri skilyrðum sé fullnægt hljóta afskipti stjórnvalda fyrst og fremst að miða að því að liðka til fyrir framvindu þessa verkefnis. Fundurinn ítrekar að allra umhverfissjónarmiða sé gætt við tilhögun verkefnisins og að álverið verði til fyrirmyndar á heimsvísu í slíku tilliti.”
Í sjónmáli
Samkvæmt orðabók menningarsjóðs merkir það að vera í sjónmáli að komið sé að einhverju, verki sé að ljúka. Það er komið að álveri í Helguvík og undirbúningur er á lokastigi. Ég hlakka til þeirrar stundar þegar við Bergur verðum vitni að fyrstu skóflustungunni að álveri í Helguvík. Vonandi getum við svo síðar meir fagnað svipuðum tímamótum í uppbyggingu annars konar atvinnulífs hér syðra.
Höfundur er Kristján Gunnarsson, formaður Verkalýðs- og sjómannafélags Keflavíkur
og nágrennis og formaður Starfsgreinasambandsins.
