Eðlilegar fæðingar í heimabyggð
Mikilvægt er að huga að því hvert barneignarþjónustan er að stefna. Áætlað er að 70-80% kvenna séu í eðlilegri meðgöngu og fæðingu. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) telur að ljósmæður eigi að sjá um konur í eðlilegu ferli meðgöngu og fæðingu. Til að minnka tíðni keisaraskurða í heiminum þarf að leggja áherslu á eðlilegar fæðingar og huga að hormónajafnvægi konunnar en til þess að fæðing gangi sem best þarf það að vera í jafnvægi. Konur hafa oft ekki val um fæðingarstað og upplifa jafnvel að vera ekki við stjórn í eigin fæðingu. Breytingar á fæðingarþjónustunni á Íslandi varð til þess að höfundur þessarar greinar gerði meistaraverkefni um útkomu fæðingar á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja (HSS) í febrúar sl. en búið er að breyta þeim fæðingarstað úr því að vera fæðingarstaður með aðgangi að skurðstofu, í fæðingarstað í umsjá ljósmæðra með aðgangi að læknum og þar á meðal fæðingarlækni á dagvinnutíma. Fæðingarstöðum má ekki fækka meira en verið hefur en þeim hefur fækkað úr 16 niður í 9 á u.þ.b. 10 árum og stefnir í fækkun á tveimur stöðum til viðbótar.
Ljósmæðravaktin á HSS
Á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja er búið að sameina mæðravernd og fæðingarþjónustu í eina deild sem nú heitir Ljósmæðravaktin en sú breyting hefur í för með sér að hægt er að veita samfellda þjónustu þar sem konur hitta sömu ljósmóður og jafnvel einnig eftir fæðinguna. Þar fæða konur sem eiga eðlilega meðgöngu að baki en búið er að flokka konur með tilliti til áhættu.
Á Ljósmæðravaktinni er lögð áhersla á rólegt umhverfi og eru konur hvattar til þess að fæða á náttúrulegan hátt og er þeim markmiðum mætt með áherslu á undirbúning sem konur geta nýtt sér á meðgöngu. Í Reykjanesbæ er í boði meðgöngujóganámskeið í umsjá Margrétar Knútsdóttur ljósmóður sem fræðir konurnar um hvernig hægt er að nýta öndunina á ýmsum stigum fæðingarinnar ásamt slökun en talið er að öndunin geti virkað sem verkjastilling í fæðingu. Einnig er verið að bjóða upp á nálastungur á HSS frá 36. viku meðgöngunnar, en það eru svokallaðar undirbúningsnálar þar sem konur koma einu sinni í viku fram að fæðingu. Rannsóknir sýna m.a. að undirbúningsnálar geta stytt útvíkkunarferli fæðingarinnar ásamt því að undirbúa legið og andlega þáttinn. Með því að stunda jóga á meðgöngu eru konur líklegri til þess að vera afslappaðri í fæðingunni, hafa aukið sjálfstæði, þekkja líkama sinn betur og vera með jákvæðara hugarfar.
Konur sem hafa fengið undirbúningsnálar á HSS mynda tengsl við ljósmæður deildarinnar ásamt því að koma og tengjast fæðingarstaðnum. Þetta samræmist rannsóknum um þætti sem hafa áhrif á framgang fæðingar, en það er umhverfið í fæðingunni, hugmyndafræði umönnunarinnar, færni ljósmæðra og stefna fæðingarstaðarins. Ljósmæður á HSS eru til staðar fyrir konurnar og maka þeirra allan sólarhringinn og er starf þeirra jölbreytt. Þær sinna konum á meðgöngu, í fæðingu og eftir fæðingu og oft á tíðum með alls kyns vandamál sem þær leysa úr ásamt góðri samvinnu við aðra starfsmenn HSS og LSH. Hægt er að nálgast upplýsingar á heimasíðu HSS um Ljósmæðravaktina, ásamt fallegu kynningarmyndbandi og fæðingarsögum.
Niðurstöður úr meistaraverkefni í ljósmóðurfræði um útkomu fæðinga á HSS
Markmið meistararannsóknarinnar var að kanna útkomu og undirbúning fæðinga á fæðingardeild Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja (HSS). Útkoman úr meistararannsókninni er að konum og börnum þeirra sem fæðast á HSS farnast vel. Meðaleinkunn barna eftir fæðingu (apgar) í rannsókninni er 8,5 eftir 1 mínútu og 9,7 eftir 5 mínútur en það er einkunn sem börnum er gefin til að meta þörf á frekari aðstoð eftir fæðingu og er góð útkoma ef börn fá meira en 7 í einkunn eftir 1 mínútu. Þessar niðurstöður gefa til kynna að öruggt er að fæða á HSS enda er búið að flokka konurnar með tilliti til áhættu. Einnig var áhugavert við niðurstöður rannsóknarinnar að alvarlegir fæðingaáverkar hjá konum eru mjög fáir. Engin kona hlaut alvarlegan áverka (4°) og ein kona hlaut meðalalvarlegan áverka (3°) og má skoða það hvort það sé vegna fylgni við háa tíðni vatnsfæðinga en við HSS eru 45% kvenna að fæða í vatni. Notkun vatnsbaða stuðla að slökun í fæðingu og hjálpar konum að komast í gegnum hana í rólegu umhverfi og hvetur til hormónajafnvægis hjá konunni. Hægt er að nálgast allt meistaraverkefnið á vefnum; skemman.is.
Fækkun fæðingarstaða er áhyggjuefni
Á þessum tímum þarf að huga að kostnaði í heilbrigðisþjónustunni og við barnsfæðingar. Vitað er að kostnaður við eðlilegar fæðingar er lægri en við tæknifæðingar sem ætti að vera hvatning til að efla þjónustu við eðlilegar fæðingar, sem hefur í för með sér góða útkomu. Mikilvægt er að halda eðlilegum fæðingum í umsjá ljósmæðra sem er sjálfstæð stétt og þær faglega færar um að taka ákvarðanir í fæðingum hvar á landinu sem þær vinna. Flokkun kvenna eftir áhættu og góð samvinna á milli ljósmæðra á minni fæðingarstöðum við ljósmæður og lækna á stofnunum með hærra þjónustustig skiptir miklu máli. Konur í eðlilegu barneignaferli þurfa að hafa möguleika á fæðingarstað þar sem þær telja sig öruggar og oft í höndum ljósmæðra sem þær eru búnar að mynda tengsl við. Fjölskyldan myndar oft traust og gott samband við ljósmóður sína sem í litlu samfélagi varir oft á tíðum enn lengra en fæðingarferlið er. Mikilvægt er þegar sama ljósmóðirin sinnir sömu konunni og maka hennar frá fyrstu mæðraskoðun og eftir fæðingu og enn betra er ef sú samfella nái þar til barnið er orðið a.m.k. 6 vikna. Slík þjónusta skilar sér í farsælli fæðingu og brjóstagjöf og ánægjulegri upplifun kvenna af barneignaferlinu. Stöndum vörð um barneignaþjónustuna og fækkum ekki fleiri fæðingarstöðum.
Steina Þórey Ragnarsdóttir,
Ljósmóðir MS og hjúkrunarfræðingur BS
vinnur á Ljósmæðravakt HSS, Reykjanesbæ.
