Á sjó

Afkoma og framtíð sjávarútvegsins og þýðing hans fyrir byggðirnar í landinu er vissulega ofarlega á baugi í þjóðfélagsumræðunni, þótt önnur mál hafi skyggt á upp á síðkastið. Það er eðlilegt að þjóðin láti sig sjávarútveginn miklu varða. Enn er hann undirstöðuatvinnuvegur sem skiptir sköpum fyrir þjóðina í heild og ekki síður einstök byggðarlög sem lifa á sjávarfangi umfram aðra atvinnustarfsemi.

Lengi vel var kvótakerfinu kennt um allt sem aflaga fór í greininni, en hitt er þó staðreynd sem þeir muna sem voru í eldlínunni þegar kerfinu var komið á að afkoma sjávarútvegsins var oft mjög slæm, meðan veiðar voru frjálsar og bolfiskveiðin var allt að 500 þúsund tonnum eða um það bil helmingi meiri en hún er nú. Þá var viðamikið millifærslukerfi í greininni með aðskiljanlegum sjóðum sem lagt var niður í kjölfar nýs kerfis.

Þessar staðreyndir vilja oftar en ekki gleymast þegar rætt er um sjávarútveg dagsins í dag.
Sannleikurinn er sá að sjávarútvegurinn er í dag öflug atvinnugrein, sem gengur án ríkisstyrkja. Hann er undirstaða hátækniiðnaðar í tækjabúnaði sem náð hefur fótfestu hér á landi sem útflutningsgrein, og nægir að nefna fyrirtæki á borð við Marel í því sambandi. Meðferð á afla hefur tekið algjörum stakkaskiptum. Hún hefur stórbatnað, og verðmætin aukist að sama skapi.

Þetta eru staðreyndir.
Ef litið er 20 ár aftur í tímann til upphafs kvótakerfisins þá kemur í ljós að halli í sjávarútvegi árið 1985 er um 8% af reglulegri starfsemi og hafði verið á svipuðum nótum allt frá 198o. Ef litið er til fimm síðustu ára kemur í ljós að hagnaður í greininni er frá 10% og upp í 14%. Tap í greininni í heild síðustu 2o árin hefur aðeins verið í fjögur ár um 2-5%.

Sýnir þetta að allt hafi verið í rúst í sjávarútveginum? Svo er víðs fjarri. Sjávarútvegurinn hefur verið traustasta undirstaða verðmætasköpunar og framfara í landinu.

Það er líka svo að umræðan um sjávarútveginn hefur hljóðnað mjög í seinni tíð. Búa verður svo um hnútana að öryggiskerfi sé til að mæta sérstökum áföllum í byggðum sem missa frá sér aflaheimildir. Hitt er jafnmikil nauðsyn að um úthlutun þessara heimilda gildi skýrar og gegnsæjar reglur.

Nú nýlega berast fréttir um það að það sé litið til okkar sérstaklega um umhverfisvæna stjórnun fiskveiða. Það er fullljóst að upphefð okkar kemur að utan. Ætla mætti af umræðunni hér heima að allt væri í skötulíki og stjórnun fiskveiða hafi mistekist fullkomlega. Svo er víðs fjarri. Hins vegar er mikil nauðsyn á því að efla rannsóknir á sviði sjávarútvegs, enda hefur það verið gert á síðustu árum. Jafnframt er nauðsyn að huga að nýjum leiðum, og vil ég þá sérstaklega nefna þorskeldi sem er raunhæfur möguleiki við Ísland. Fjármunum hefur nú verið veitt til kynbóta á þorski, 25 milljónum króna árlega og er það vel.

Það blasa fjölmörg verkefni við í íslenskum sjávarútvegi. Mest um vert er að kollvarpa ekki því sem áunnist hefur og bærileg sátt hefur skapast um eftir mikil átök síðustu áratuga. Þau átök voru eðlileg í kjölfar hinna miklu breytinga að setja fiskveiðar undir kvóta. Framsóknarmenn hafa þó ætíð viljað hafa svigrúm innan kerfisins til þess að koma til móts við byggðarlög sem lenda í erfiðleikum, því kerfi á að halda og allir verða að skilja nauðsyn byggðakvótans. Einnig ber nauðsyn til þess að kveða á um eignarhald þjóðarinnar á auðlindinni í stjórnarskránni. Enginn fer í grafgötur um vilja framsóknarmanna í því efni. Þjóðin á þessa auðlind og mun eiga hana, en kvótakerfið byggist á nýtingarrétti.

Helga Sigrún Harðardóttir
skipar 3. sæti á lista Framsóknarmanna í Suðurkjördæmi